خلاقیت در کارآفرینی گردشگری، حلقه مفقوده در جنوب‌شرق کشور

یکی از حلقه‌های مفقوده مهم و اساسی که در جنوب‌شرق کشور محسوس است ضعف در کارآفرینی گردشگری در این پهنه گسترده و مملو از ظرفیت و استعداد است که می‌تواند تحول شگرف و چشمگیری در منطقه و به ویژه سیستان و بلوچستان ایجاد کند.

علیرضا خرّم، کارآفرین صنعت گردشگریِ علمی تفریحی در سیستان و بلوچستان و کارشناس ارشد مدیریت کارآفرینی در یادداشتی نوشت: کارآفرینی به معنای ایجاد یک کسب وکار جدید و نوآورانه است. در کارآفرینی افراد با دانش، تجربه و خلاقیت خود اقدام به شناسایی فرصت‌های جدید و بالقوه می‌کنند.

کارآفرینان ضمن بررسی بازار و جامعه هدف ایده نوآورانه خود را بررسی می‌نمایند تا با اقداماتی جدید ضمن ارائه خدمات و امکانات به حل مشکلات و ضعف‌های آن بازار بپردازند.

از انواع کارآفرینی می‌توان به کارآفرینی در حوزه گردشگری پرداخت که در نگاه کلی به موضوع گردشگری می‌توان به ارائه خدمات، محصولات برای جذب مسافران اشاره کرد و با ارائه بسته‌های ویژه مسافرتی زمینه رفت وآمد گردشگران فراهم شود تا ضمن ارائه خدمت به گردشگران به بهبود اقتصادی مناطق گردشگری کمک شود.

از مزایای کارآفرینی در حوزه گردشگری می‌توان به فرصت‌های کسب درآمد بومیان منطقه، استقلال شغلی، توسعه جوامع محلی، اشتغال پایدار و…اشاره کرد.

از جمله کسب و کار‌هایی که کارآفرینان حوزه گردشگری به دنبال آن هستند می‌توان به احداث هتل، رستوران، تالار، تور‌های گردشگری، آژانس‌های گردشگری، مراکز تفریحی، بازار‌ها و مراکز خرید اشاره کرد تا زمینه ترغیب و جذب گردشگران را به مناطق محل سکونت خود فراهم آورند.

اما به‌نظر می‌رسد نکته قابل تأمل در حوزه کارآفرینی گردشگری تمرکز غیرمتوازن بر بخش خاصی از حوزه صنعت گردشگری است که از جمله می‌توان بر احداث هتل، رستوران، تور واحد، مراکز تفریحی و سایر امکانات گردشگری اشاره کرد. به نظر می‌رسد با توجه به تقاضا‌ها و سلایق متنوع گردشگران می‌توان زمینه نوآوری و خلاقیت را در کارآفرینی گردشگری فراهم آورد تا با در نظر گرفتن تمام نیاز‌های بازار و تقاضای مشتریان خدمات و محصولاتی با کیفیت و منحصر به فرد ارائه شود.

برای تبدیل شدن به یک کارآفرین خلاق در حوزه گردشگری، می‌توان از روش‌های متنوعی همچون تحقیق و بررسی بازار، استفاده از تجارب کارآفرینان دیگر، فرصت‌های بالقوه، کمبود‌ها و ضعف‌های مناطق مورد هدف استفاده کرد و از آنجایی که دنیای کسب وکار همواره با تغییر همراه است، می‌توان با خلاقیت و نوآوری، کسب و کار‌های جدید و نوآورانه‌ای ایجاد کرد تا ضمن تحول و گسترش صنعت گردشگری زمینه تنوع خدمات و محصولات برای گردشگران بومی و غیربومی فراهم شود.

در حوزه گردشگری، کسب و کار‌های متنوعی وجود دارد که برای گردشگران جذابیت دارد. یکی از کسب و کار‌هایی که در ایران به آن کمتر پرداخته شده است، ایجاد قطب گردشگری علمی تفریحی کودکان و نوجوانان است. این مراکز می‌تواند تحولی نوآورانه و خلاقانه در زمینه آموزش و تفریح کودکان و البته خانواده‌ها فراهم آورد.

علاوه بر آن با ایجاد قطب گردشگری علمی تفریحی، می‌توان چندین وجه از صنعت گردشگری را تحت پوشش و حمایت خود قرار داد. قطب‌های گردشگری علمی تفریحی با هدف آموزش و آشنایی کودکان و نوجوانان با علوم و فناوری‌های روز ایجاد می‌شود تا ضمن بازدید و آشنایی با این علوم مکانی برای آموزش این گروه از جامعه فراهم شود.

در این نوع گردشگری همچنین کارشناسان گردشگری با هدف آشنایی و معرفی توانمندی‌ها، می‌توانند فرصت‌های شغلی در حوزه صنایع دستی و گردشگری را تبیین کنند تا زمینه تحول فکری در نوجوانان و جوانان ایجاد شود. آموزش علوم، فناوری، هنر و خلاقیت و صنایع‌دستی می‌تواند از اهداف آموزشی این‌گونه مجموعه‌ها باشد.

کودکان و نوجوانان به عنوان جامعه هدف اصلی گردشگری و به طبع آن خانواده‌ها جزو گردشگران و بازدیدکنندگان از این مجموعه‌ها خواهند بود، اما می‌توان با خلاقیت و نوآوری هر چه بیشتر در این زمینه سایر نیاز‌های شهروندان، خانواده‌ها و همچنین گردشگران غیربومی را مرتفع ساخت. قطب‌های گردشگری علمی تفریحی می‌توانند با ارائه خدمات و محصولات جانبی از جمله فروشگاه‌های خرید و خلاقانه، فروشگاه‌های صنایع دستی، موزه‌های شبیه ساز، فضای ورزشی، مجموعه بازی کودکان و نوجوان به فضایی تبدیل شود تا آحاد جامعه ضمن رفع نیاز آموزشی و علمی کودکان و نوجوانان شان به سایر تقاضا‌های خود برسند و تمامی نیاز‌ها را در یک مکان مرتفع سازند.

با ایجاد این‌گونه قطب‌های گردشگری علمی تفریحی علاوه بر آنکه نیاز‌های جاری و روزمره خانواده ا و ساکنین این مناطق برطرف خواهد شد، می‌توان از ظرفیت بالقوه شهروندان بومی برای تبدیل آن‌ها به گردشگران و تورلیدر‌های روزانه و هفتگی استفاده نمود و در ابعاد وسیع‌تر موجبات جذب گردشگران غیربومی را فراهم آورد.

از این رو پیشنهاد می‌شود نگاه متولیان حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به ایجاد این‌گونه مراکز معطوف شود تا ضمن آموزش ضابطه‌مند و اصولی و پایدار به جامعه هدف خود، بستری برای توسعه فضا‌های گردشگری و تفریحی ایجاد شود تا زمینه ساز ابعاد مثبتی، چون رفع نیاز آموزشی، رفع نیاز تفریح و سرگرمی، ایجاد اشتغال، توسعه پایدار منطقه، درآمد پایدار، سهولت دسترسی به تمامی امکانات و نیاز‌های خانواده‌ها و همچنین تبدیل شهروندان به گردشگران و راهنمایان گردشگری بومی و غیربومی شود.

نصرالله کوهکن