نوید ماه محرم با چاووش خوانی کاشی‌ها

عزاداری برای زنان و مردان بزرگ تاریخ در رثای آزادی و انتقال پیام آن‌ها در ایران سبقه‌ای طولانی دارد. ایرانیان برای این افراد از مرگ سیاوش گرفته تا اهل بیت پیامبر (ص) آیین‌های مختلفی برگزار می‌کنند که طولانی‌ترین و با اهمیت‌ترین آن‌ها مراسم عزا در رثای امام حسین (ع) و خاندان اوست که دو ماه محرم و صفر را دربرمی گیرد و همه مردم در شهر‌های مختلف ایران به شیوه‌های مختلف برای آن مراسمی برگزار می‌کنند که معمولاً با نذر همراه است. دهه اول محرم بیشترین مراسم در کشور برگزار می‌شود که خیلی از آن‌ها به عنوان میراث ناملموس کشورمان به ثبت ملی رسیده‌اند.

بسیاری از این آئین‌ها خاص و دیدنی هستند به همین دلیل گردشگران زیادی غیر از مردم همان شهرها، خواهان شرکت در این مراسم می‌شوند و در سال‌های اخیر نیز گردشگران خارجی زیادی متقاضی شرکت در این مراسم شده‌اند.

یکی از آئین‌های محرم که در روز‌های مانده به اول این ماه اجرا می‌شود، چاووش خوانی است.

نوید ماه محرم با چاووش خوانی کاشی‌ها

چاووش خوانی، رسم شعرخوانی به آواز با آدابی خاص در بدرقه و استقبال حج‌گزاران و زائران است در ایام نزدیک به ماه محرم و در روز‌های اواخر ذی الحجه، دعوت به زیارت مزار امام حسین (ع) توسط مردم کاشان انجام می‌شود مضمون شعر معروف «هر که دارد هوس کرب و بلا بسم اللّه» نیز در همین چاووش خوانی‌ها شنیده می‌شود.

از تاریخچه چاووش خوانی در کاشان اطلاعات زیادی در دست نیست، اما برخی می‌گویند که قدمت آن به دوره صفویه یا شاید قبل از آن برمی گردد. چرا که همیشه رسم بر این بوده که پیرمردی با محاسن سفید، پرچم عزای سید الشهدا را بر دوش گرفته و در بازار راه می‌رفته و چاووش خوانی می‌کرده است و حالا هم به همین شکل اجرا می‌شود.

نخستین دسته عزاداری که برای سوگواری به بازار شهر می‌رود، دسته «چاووش عزا» است که در آخرین روز ماه ذی‌الحجه یعنی یک روز قبل از شروع ماه محرم در بازار شهر مردم را از رسیدن ماه محرم مطلع و نیز کسبه و بازار را برای استقبال از هیئت‌ها و دسته‌های عزادار آماده می‌کند.

این دسته متعلق به محله پشت مشهد کاشان است که نزدیک به یک قرن پیش به همت شخصی به نام مرحوم عزیزالله فراهی و جمعی از مداحان و مرثیه‌سرایان کاشان تأسیس شده است.

نوید ماه محرم با چاووش خوانی کاشی‌ها

در نوش آباد کاشان هم چاووش خوان سوار بر اسب، پیشاپیش تعزیه خوانان، چاووشی می‌کند.

مردم کاشان همچنین در روز ۲۷ جمادی الثانی هم در سوگ سفیر اهل بیت (ع) حضرت علی ابن محمد باقر (ع) می‌نشینند و برای او هم چاووش خوانی می‌کنند. چون معتقدند که وی به دعوت مردم کاشان و به نمایندگی از امام باقر (ع) و امام صادق (ع) در کاشان مشغول تبلیغ تشیع بود که توسط عمال خلیفه اموی در سال ۱۱۶ هجری قمری به شهادت رسید.

چاووش خوانی به شکل‌های مختلفی در شهر‌های ایران اجرا می‌شود به عنوان مثال چاووش خوانی یک از رسم‌های دیرینه در بوانات استان فارس است که در آغاز ماه محرم و عزاداری حسینی انجام می‌شود. در این شهر مردم محلی چاووش خوانان را سفیر محرم نامیده‌اند و هرسال که این افراد در شهر حرکت می‌کنند تداعی کننده آغاز محرم برای مردمان شهر بوانات است. چاووش خوانان از نقاط مختلف شهر حرکت کرده و به سمت «حسینیه امام صادق (ع)» رهسپار می‌شود و با تجمع در این حسینیه خبر از شروع ماه عزاداری حسینی می‌دهند.

در برخی از شهر‌ها هم چاووش خوانی به عنوان یک شغل ثبت شده است.