تاب‌آوری اجتماعی مفهومی فراتر از بقاست

به گزارش بازارکار از روابط عمومی موسسه کار و تامین اجتماعی دکتر علی اکبر تاج‌مزینانی در این نشست با تاکید‌بر لزوم داشتن شناخت کافی از مفهوم تاب‌آوری خاطرنشان کرد: موضوع جلسه، بررسی تاب‌آوری اجتماعی و اقتصادی در شرایط جنگی است. برای آغاز بحث باید بدانیم تاب‌آوری اجتماعی در این شرایط چه معنا و مفهومی دارد تا بتوان پس از آن درباره سیاست‌گذاری‌های اجتماعی و اقتصادی تصمیم‌گیری کرد. این امر یک فرآیند تطبیقی است که می‌توان با بررسی جوامع دیگر آن را بهتر فهم و طراحی کرد.

وی افزود: تاب‌آوری اجتماعی به معنای توانایی یک جامعه برای مواجهه با شوک‌ها، جذب و هضم آن‌ها و بازسازی پس از آن‌هاست. این شوک‌ها می‌توانند ناشی از جنگ، بحران‌های طبیعی یا سایر حوادث بزرگ باشند. اما نکته مهم این است که تاب‌آوری صرفاً بقا نیست؛ بلکه جامعه‌ای نو و متفاوت از گذشته از دل آن متولد می‌شود.

تاج‌مزینانی با اشاره به عامل تطبیق‌پذیری جامعه اظهار کرد: یکی از ابعاد مهم تاب‌آوری، ظرفیت تطبیق‌پذیری است. باید دید که نهادهای یک جامعه تا چه اندازه و در چه بازه زمانی می‌توانند خود را با شرایط جدید وفق دهند. همچنین باید بررسی کرد که جامعه در چنین شرایطی تا چه اندازه می‌تواند نوآور باشد و راه‌حل‌های جدید ارائه دهد.

رییس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: انسجام و اعتماد اجتماعی یکی دیگر از عناصر کلیدی تاب‌آوری است. اعتماد افقی میان گروه‌های مختلف مردم و اعتماد عمودی میان مردم و حاکمیت در این زمینه نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا می‌کنند. دولت باید توان دربرگیری گروه‌ها و اقشار مختلف جامعه با دیدگاه‌های گوناگون را داشته باشد.وی ادامه داد: یکی دیگر از عناصر مهم، دسترسی به منابع و وجود تور ایمنی (Safety Net) است. همچنین هویت و معنای جمعی نیز در این زمینه اهمیت زیادی دارد. بازآفرینی روایت‌های فرهنگی، مذهبی و ملی و تقویت حس امید در مردم، بخش مهمی از فرآیند افزایش تاب‌آوری اجتماعی به شمار می‌رود.

تاج‌مزینانی با تاکید‌ بر پیش بینی به عنوان مهمترین موضوع در مقابله با بحران گفت: مفهوم تاب‌آوری نهادی در ذیل این موارد معنا پیدا می‌کند. اینکه نهادها چقدر توانایی پیش‌بینی، مدیریت و بازیابی در برابر بحران‌ها را دارند، اهمیت زیادی دارد. نخستین گام در این مسیر، شناسایی تهدیدها و آسیب‌پذیری‌های بالقوه است.

وی با طرح پرسشی کلیدی خاطرنشان کرد: آیا نهادهای اجتماعی و حکومتی ما توانستند جنگ اخیر را پیش‌بینی کنند؟ آیا در مرحله بعدی، توانایی تغییر راهبردها و ساختارها را داشتند؟ تجربه دوران اپیدمی کرونا نشان داد که برخی نهادها توانستند واکنش‌های مناسبی داشته باشند، از جمله آموزش مجازی که پس از بحران تقویت شد اما همین موضوع نیز در شرایطی تقویت شد و توسعه یافت که بحران پیش آمده بود.

تاج‌مزینانی افزود: پس از بحران، نهادها باید به کارکرد پیشین خود بازگردند. این مستلزم برخورداری از منابع کافی، تمرین‌پذیری در مواجهه با بحران و چابکی نهادی است. چابکی، میزان اثربخشی نهاد در شرایط دشوار را نشان می‌دهد.