بازار را برای رشد مشاغل مدرن داغ کنیم/ تسهیلاتی که تنها آمارساز است نه اشتغالزا!

آمار مجمع جهانی اقتصاد نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۲۵، ۷۱ میلیون شغل به علت تأثیری که از تکنولوژی می‌پذیرند، از بین می‌روند و به واسطه به‌کارگیری تکنولوژی‌ها، ۷۸ میلیون شغل جدید ایجاد می‌شوند.
تحولات ژنتیکی، هوش مصنوعی، رباتیک، فناوری نانو، چاپگر‌های سه‌بُعدی و ...، بیوتکنولوژی و نانوتکنولوژی در تولد مشاغل جدید به شدت تأثیرگذار است و انقلاب چهارم صنعتی را شکل می‌دهد که موجب تولد و رویش مشاغل جدید و حذف مشاغل سنتی فعلی می‌شود؛ بنابراین با توجه به سرعت روزافزون رشد تکنولوژی و تغییر نیاز‌های انسان، شکل‌گیری مشاغل جدید و نوین با جایگزینی و یا حذف مشاغل سنتی را بیشتر شاهد خواهیم بود و ضروری است نهاد‌های آموزشی علاوه بر مهارت‌های مورد نیاز بازارکار، مهارت‌های مورد نیاز آینده را پیش‌بینی و نیرو‌های کار را برای ایفای نقش مؤثرتر در آینده آماده کنند.

هر شغل عمری دارد

یک کارآفرین در گفتگو با ایسنا در این‌باره مطرح کرد: هر شغلی عمری دارد؛ با پیشرفت تکنولوژی و تغییر فرهنگ جامعه بسیاری از مشاغل که مدنظر مسئولان و مدیران دولتی برای اشتغالزایی است، منسوخ شده و مشاغلی جدید و نوین جای آن‌ها را گرفته‌اند و فرصت جدیدی برای رشد و توسعه فراهم کردند.

محمدرضا محمودی‌دارانی یک کارآفرین ملایری است که در چاپخانه خود برای ۵۰ نفر شامل ۲۰ نفر مرد و ۳۰ نفر زن که ۱۲ نفر از آن‌ها دارای معلولیت ذهنی و جسمی هستند، اشتغال ایجاد کرده است.

محمودی در تولید وابسته به صنایع چاپ شامل حوزه مد و پوشاک، تابلو‌های HSE (تابلو و برچسب هشداردهنده و ایمنی) برای بیمارستان‌های بزرگ کشور، کارخانجات و سفارتخانه‌ها، لوازم‌التحریر، بازی‌های فکری و آموزشی، سالنامه، دفاتر و ... فعالیت می‌کند.

این کارگاه تاکنون موفقیت‌های بزرگی از جمله کسب رتبه نخست برند پیشرو در فروش آنلاین از بین ۸۳۰۰ برند معتبر ایرانی را در سال ۱۴۰۱ به دست آورده است.

هر فردی که از بانک تسهیلات اشتغالزایی دریافت کند، شاغل محسوب می‌شود

وی با بیان اینکه در حال حاضر هر فردی که از بانک تسهیلات اشتغالزایی دریافت کند، شاغل محسوب می‌شود، گفت: با پرداخت تسهیلات این‌چنینی عملاً نه تنها اشتغال ایجاد نکردیم بلکه درماندگی آموختی ایجاد کردیم و شخصی که قرار بوده شاغل شود در واقع با یک شکست سرکوب می‌شود.

محمودی کاهش هزینه‌های دولت، کاهش آسیب‌های اجتماعی و اختلالات روانی، کاهش آمار بزهکاری، طلاق و اعتیاد را از جمله تأثیرات مثبت افزایش اشتغال پایدار در جامعه برشمرد و افزود: تسهیلات اشتغالزایی نه تنها شغلی ایجاد نمی‌کند بلکه عامل یک درماندگی آموختی و تجربه ناخوشایند و شکست است چراکه برای ایجاد یک شغل تنها سرمایه غیرهدفمند لازم نیست.

۵ شاخص مهم یک شغل

به گفته وی، یک شغل برای تداوم باید پنج شاخص مهم داشته باشد که شامل درآمد به همراه پس‌انداز اندک، امنیت شغلی (شغل مادام باشد)، ارتقاء و رشد فردی و محیطی، موقعیت اجتماعی متناسب و تطابق با علایق و شخصیت فرد است.

محمودی تصریح کرد: شاخص آخر مهمترین شاخص است یعنی شغل باید با سلایق و علایق شاغل تطابق داشته باشد در غیر این صورت این شغل باعث ترک‌کار می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه می‌توانیم با نگاه بلندمدت و کارشناسی معضل اشتغال را حل کنیم، مطرح کرد: یکی از الزامات اشتغال، فرهنگ کار در جامعه است؛ باید بستر اشتغال را ایجاد کرده و به آن نگاهی کارشناسی داشته باشیم.

محمودی با بیان اینکه هر شغلی توسط نیاز جامعه ایجاد می‌شود، خاطرنشان کرد: با توجه به تغییر نیازها، مشاغل نیز تغییر کرده و مشاغل جدید خلق می‌شود.

مدیران بسته‌های حمایتی را برای مشاغل نوین نهادینه کنند

وی بیان کرد: با ترویج فرهنگی و تقاضای بازار منطقه، مشاغل قدیمی به صورت پویا مدیریت می‌شود بنابراین مدیران و کارشناسان باید پتانسیل خود را برای حمایت و مدیریت اینگونه مشاغل کاهش دهند و تمام بسته‌های حمایتی و راهکار‌های کارشناسی را برای مشاغل نوین نهادینه کنند.

این کارآفرین مشاغل نوین را مشاغلی اقتصادی دانست که اکثر آن‌ها علاوه بر امنیت شغلی، نسل جدیدپسند و با تکنولوژی سازگار و همسو رشد می‌کنند و به سرمایه آنچنانی نیاز ندارند.

وی با تأکید بر اینکه مشاغل سنتی مانند صنایع دستی به صورت سیستمی خود را احیاء و ترمیم می‌کنند، ادامه داد: تجربه نشان داده مداخله در مشاغل قدیمی نه تنها موجب رشد و شکوفایی اینگونه مشاغل نشده بلکه نظم سیستم عرضه و تقاضا را نیز برهم زده و تبعات ناخوشایندی برای آن‌ها به وجود آورده است.

محمودی، تضعیف اتحاد و همدلی یک جامعه محلی کوچک را یکی از این تبعات ناخوشایند خواند که در نتیجه آن اعضای جامعه برای جذب تقاضای محدود، مجبور به رقابت‌های غیرحرفه‌ای و ناسالم از جمله نرخ‌شکنی و تخریب رقیب می‌شوند.

به علت نبود بازار اشتغال مدرن، متقاضیان چاره‌ای جز انتخاب مشاغل قدیمی ندارند

به گفته این کارآفرین، فرهنگ کار نامناسب، ضربه‌ای به نسل جدید وارد کرده که جبران آن بسیار سخت و حتی گاهی غیرممکن است بنابراین ایجاد بازار اشتغال مدرن نیازمند فرهنگ‌سازی و بستر مناسب رشد است و با نبود بازار اشتغال مدرن، متقاضیان اشتغال چاره‌ای جز انتخاب مشاغل قدیمی ندارند و تأمین این بستر رشد بر عهده مدیران دستگاه‌های اجرایی است.

محمودی اظهار کرد: شغل نوین در تعریف عامیانه شغلی نوظهور برای جامعه امروزی و آینده با تمام شاخص‌های درآمدی، تداوم، ارتقاء، نیاز جامعه و تطابق با علایق نسل جدید است که سازگاری و همسویی با تکنولوژی را نیز دارد؛ به عنوان مثال برنامه‌نویسی، کارخانه محتوا و مارکت پلیس (فروش و خدمات آنلاین) از جمله این مشاغل است.

وی برنامه‌نویسی را جزو مشاغل نوینی خواند که نیازمند پرورش شاغلان و ایجاد بستر لازم از جمله آموزش فراگیر است و گفت: یادگیری جمعی در روانشناسی یعنی اگر در گروهی رفتاری را بهینه و تکرار کنیم سایر افراد گروه نیز آن رفتار را می‌پسندند و تکرار می‌کنند بنابراین می‌توانیم با ایجاد فرهنگ کار نوین، تمایل افراد را نسبت به این موضوع افزایش داده و گسترش دهیم.

محمودی آموزش را سرمایه اصلی برنامه‌نویسی دانست و افزود: این شغل نیازی به فضا، موقعیت و شرایط خاص ندارد و درآمد حاصل از آن متمرکز به بازار منطقه‌ای نیست بلکه جهانی است و می‌توان خدمات را به سراسر دنیا ارائه داد.

وی شغل برنامه‌نویسی را شغلی پردرآمد دانست و گفت: بسته به تخصص شخص، درآمد این شغل از حداقل ۱۰۰۰ تا ۲۰ هزار دلار به صورت ماهانه است و بدون نیاز به سرمایه‌گذاری و تحصیلات آکادمیک (مهارت شخص و سوابق اجرایی او ملاک است)، با یک رایانه می‌توان شروع به‌کار کرد.

به گفته این کارآفرین، درآمد سالانه یک برنامه‌نویس در کشور آمریکا در سال ۲۰۲۴، حداقل ۴۱ هزار دلار، میانگین ۸۹ هزار دلار و حداکثر ۱۴۲ هزار دلار بسته به تخصص شخص گزارش شده است.

با ایجاد بستر آموزشی، مشاغل نوین را در کمتر از دو سال وارد بازارکار کنیم

این کارآفرین تأکید کرد: ما می‌توانیم با ایجاد بستر آموزشی که ضرورت رشد یک جامعه است، اینگونه مشاغل نوین را در کمتر از دو سال به صورت حرفه‌ای وارد بازارکار کنیم.

وی پیشنهاد داد: در ابتدا باید چشم‌اندازی دو تا چهار ساله برای برگزاری دوره‌های آموزشی و توسعه این دست مشاغل داشته باشیم و خروجی کار را به صورت تدریجی در آموزشگاه‌ها، مدارس و دانشگاه‌های منطقه بررسی کنیم؛ به طور مثال طی یک‌سال مهارت‌آموز حداقل باید طراحی‌های وب‌سایت‌های عمومی را انجام دهد، پس از دو تا سه سال به صورت متوسط اشراف به زبان‌های برنامه‌نویسی روز دنیا داشته باشد و در نهایت در انتهای چهار سال به صورت حرفه‌ای بتواند پروژه‌های مهم انجام دهد.

محمودی با اشاره به اهمیت درک درست مسئولان و مدیران از مشاغل مدرن و نگاه رو به آینده، بر ضرورت تأمین نیاز‌های برگزاری این دوره‌ها از جمله دعوت از اساتید، استفاده از روش‌های کارشناسی و بودجه تأکید کرد و ادامه داد: برای مثال دانش‌آموزان در هر مقطع تحصیلی پس از پایان این دوره‌های آموزشی، تسهیلات بانکی برای خرید رایانه دریافت کرده و حتی می‌توانند با درآمد حاصل از آموزش‌ها تنها در اوقات فراغت تابستان اقساط تسهیلات دریافتی را پرداخت کنند.

مشاغل نوین با دارا بودن بازار جهانی، درآمد دلاری دارند

به گفته وی، توسعه مشاغل مدرن نه تنها به اشتغالزایی کمک می‌کند بلکه رونق اقتصادی فراتر از اشتغال برای شهر ایجاد می‌کند، از طرفی با توجه به اینکه پیش‌نیاز تداوم و ارتقاء یک شغل درآمد آن است، این مشاغل با دارا بودن بازار جهانی، درآمد دلاری دارند.

این کارآفرین با تأکید بر اینکه پیش‌نیاز یک شغل پردرآمد مدرک دانشگاهی نیست، مطرح کرد: آزمون‌های ادواری اداری ضداشتغال است چراکه با جذب نخبه‌ها آن‌ها را در پشت‌میز‌ها فریز می‌کند این در حالیست که افرادی با ضریب هوشی معمولی نیز قادر به انجام این امور هستند و در بسیاری موارد هوش مصنوعی شغل کارمندی را محدود می‌کند.

محمودی با بیان اینکه جامعه متقاضی اشتغال است و ما نمی‌توانیم با مشاغل قدیمی و منسوخ که بازار منطقه‌ای دارند این فرآیند را به تأخیر بیندازیم، گفت: ایجاد مشاغل مدرن، نیازمند تفکر نوین است و این مشاغل در بستر تفکرات قدیمی رشد نمی‌کند.

وی اظهار کرد: مشاغل قدیمی با توجه به سبک زندگی و نداشتن توجیه اقتصادی در هزینه نیروی انسانی و بازدهی کم به طور طبیعی منسوخ و از سیستم خارج می‌شود پس با پافشاری برای احیاء آن‌ها تنها جامعه را دچار درماندگی آموختی با تجربه‌های ناخوشایند افراد از شکست می‌کنیم.

علت عدم تمایل و مشارکت جوانان در ایجاد و توسعه بسیاری از مشاغل

این کارآفرین با اشاره به اینکه عدم تمایل و مشارکت جوانان در ایجاد و توسعه بسیاری از مشاغل یکی از سوالات مدیران دولتی است، پاسخ داد: ما می‌خواهیم آنچه (کارمندی) که بازارش را داغ کردیم و آن را به شدت ترویج کرده‌ایم، حالا با دعوت به مشاغل دیگر (به جز کارمندی) نقض کنیم.

محمودی ضمن اشاره به محدودیت‌های یک پست اداری (کارمندی) تأکید کرد: با ایجاد تبعیض میان شغل‌ها و درجه‌بندی آن‌ها دوگانگی رفتاری به وجود آوردیم.

تسهیلاتی که جزء آمار اشتغال است، اما اشتغالی ایجاد نمی‌کند

به گزارش ایسنا از سوی دیگر آن طور که آمار‌های واقعی نشان می‌دهد پرداخت تسهیلات غیرهدفمند که به نام اشتغالزایی توسط بانک‌ها و سایر دستگاه‌ها پرداخت می‌شود، باری از دوش اشتغال برنداشته و نتوانسته آمار تولید را آنچنان که باید افزایش دهد؛ بسیاری از وام‌گیرندگان پس از دریافت وام و ایجاد یک شغل به علت عدم تخصص، نبود یک مشاور در کنار خود یا هر علت دیگری با شکست مواجه می‌شوند و سرمایه‌شان را هم از دست می‌دهند یا از همان ابتدا وارد چرخه تولید نمی‌شوند و به علت عدم ثبات بازار ترجیح می‌دهند واسطه‌گری کنند. محمودی در این باره نیز نکاتی را یادآور شد.

وی به پرداخت سالانه میلیون‌ها وام اشتغالزایی توسط ادارات و نهاد‌ها با هدف اشتغالزایی به متقاضیان اشتغال اشاره و خاطرنشان کرد: این تسهیلات را به آمار اشتغالزایی اضافه می‌کنند در صورتی‌که در بیشتر موارد اشتغالزایی اتفاق نمی‌افتد.

محمودی تأکید کرد: ظاهراً با وجود اینکه مسئولان تلاش می‌کنند در این حوزه پاسخگو باشند، اما در عمل برنامه جدید و موفقی برای افزایش واقعی آمار اشتغال نمی‌بینیم و آمار‌ها گاهی براساس پرداخت تسهیلات غیرهدفمند اشتغالزایی است.

شرط تحقق شعار سال؛ خصوصی‌سازی بنگاه‌داری

محمودی شرط تحقق شعار سال مبنی بر «جهش تولید با مشارکت مردم» را خصوصی‌سازی بنگاه‌داری دانست و گفت: در حال حاضر همه هولدینگ‌ها پشتوانه دولتی و یا نهاد‌ها را دارند، در نتیجه سود و زیان در همه پروژه‌ها برایشان مهم نیست و تنها برای رفع تکلیف نگاهشان به اشتغال، نگاهی آماری است و در بازار منطقه انحراف ایجاد می‌کنند؛ بنابراین ضروری است که هولدینگ‌ها نه به صورت اسمی و ظاهری بلکه به صورت ذاتی وارد بخش خصوصی شوند و بانک‌ها به جای بنگاه‌داری نقش تسهیل‌کنندگی ایفا کنند.

ضرورت استفاده از یک تیم کارشناسی هنگام اعطای تسهیلات اشتغالزایی

به گفته این کارآفرین، در کشور‌های مدرن مانند کانادا تسهیلات بانکی که برای ایجاد اشتغال پرداخت می‌شود سود وام پرداختی شامل سه قسمت است؛ بخشی به کارمزد بانک، بخشی برای بیمه وام و بخشی به یک تیم از کارشناسان شامل طراح و برنامه‌ریز شغل و پشتیبانان تعلق می‌گیرد تا از ابتدای شروع کار تا انتها و بهره‌برداری از آن شغل به عنوان مشاور در کنار شخص باشند.

محمودی با تأکید بر اینکه در حال حاضر زمان آزمون و خطا نیست و ما می‌توانیم از کشور‌های مدرنی که در حوزه اعطاء تسهیلات اشتغالزایی موفق عمل کردند، الگوبرداری کنیم، افزود: در ایران نیز می‌توان مانند ساختن یک ساختمان از طراحی تا نظارت مهندسان که تا پایان کار تحت پوشش سازمان نظام مهندسی هستند، هنگام پرداخت تسهیلات اشتغالزایی از یک تیم مشاور و کارشناس استفاده شود تا کار منجر به شکست نشود.

وی راهکار دیگر برای تحقق مشارکت مردم در تولید را برگزاری دوره‌های آموزشی مهارت رایگان برای شاغلان در بخش‌های خصوصی و یا خوداشتغال و حتی کارگران ساختمانی دانست و مطرح کرد: دولت باید بستر‌های لازم برای برگزاری این دوره‌ها را ایجاد کند تا دوره‌ها به صورت رایگان برگزار شود و در ارتقاء شغلی فرد مؤثر باشد.

به گفته این کارآفرین، هر روز شاهد انحراف از راه اصلی اشتغالزایی توسط تسهیلات غیرهدفمند هستیم؛ با وجود آن‌که مسئولان تلاش می‌کنند مسئولیت‌پذیر و جوابگو باشند، گاهی از رسانه‌های مختلف موارد موفق در حوزه خوداشتغالی دیده می‌شود، اما این سوال مطرح می‌شود که آیا این نمونه‌ها فراوان است و یا با وجود ارائه اینگونه تسهیلات اشتغالزایی تنها موردی نادر است؟