در حقیقت رویه ای از زندگی است که هرچقدر از نظر مالی پاداش آور باشد، اما به گفته سمیه سروش، دکترای تخصصی روان شناسی در بیمارستان نفت تهران، مهارت زندگی می خواهد تا هم برای فرد و هم برای خانواده چالش برانگیز نباشد و چشم انتظار بودن ها، پایان خوشی به دنبال داشته باشد. مهارت هایی که سروش درگفت وگو با خبرنگار «مشعل» به بیان آنها پرداخته است.

کارکنانی که بنا به شرایط شغلی، روزگاری را دور از خانواده  سپری می کنند، عمومادر معرض آسیب های روان شناختی بسیاری قرار می گیرند و این روند زمانی به نقطه بغرنج می رسد که فرد بعد از دو هفته کار و مشغله، با توقعاتی به خانه بازمی گردد تا به قول خودش به «رست» بیاید واستراحت کند؛ غافل از اینکه خانواده هم بعد از این همه دوری، نیاز به توجه، محبت و همراهی دارند نه مهیاسازی بستر استراحت برای او.

رِست را بهانه نکنید

همین موضوع رست، باعث ایجاد چالش و بحران هایی گاه جبران ناپذیر می شود که سمیه سروش، دکترای تخصصی روان شناسی و شاغل در صنعت نفت از سال ۱۳۸۹، آن را یکی از دلایل عمده مراجعه خانواده های اقماری به روان شناس می داند و می گوید: بخش عمده مشکلات خانواده های کارکنان اقماری، فشار روانی مضاعفی است که به مادر خانواده تحمیل می شود؛ یعنی مجبور است نقش مادر و پدر را در مدتی که مرد خانواده حضور ندارد، ایفا کند. همچنین در این بازه زمانی و برابر جبر زمان و شرایط، زن و مرد از هم فاصله گرفته اند پس توصیه اولیه این است که مرد خانواده وقتی از دوره کاری برمی گردد، احساس نکند که به استراحت و به اصطلاح رست آمده است؛ بلکه فقط از کار خود فارغ شده و مسئولیت پدرانه و شوهرانه همچنان باقی است. وی با تأکید بر اینکه نقش مرد در دورانی که از مأموریت برگشته باید بازتعریف شود و فضاهای خالی را پر کند، به مردان اقماری توصیه می کند: وقتی از محیط کار برگشتید، باید دو برابر نقش آفرینی کنید و اوقات بیشتری را در کنار همسر و خانواده بگذرانید، ضمن اینکه از همسر خود نیز به واسطه این که در این مدت، بار مسئولیت ها را بر دوش کشیده است، تشکر کنید. امور منزل، خرید مایحتاج و پیگیری کارهای فرزندان را در دست بگیرید و اجازه دهید همسرتان استراحت کند. این روان شناس، بازنشستگی زودهنگام مردان اقماری را از دیگر مشکلات عنوان و تصریح می کند: این مردان، وقتی به طوردائم، در محیط کار مشغول هستند، علاوه بر اینکه به واسطه شرایط کار به پویایی، فعالیت عادت کرده اند، به گونه ای از نظام خانواده هم دور شده اند و به اصطلاح ریش و قیچی، همگی به دست مادر خانواده افتاده است. این دسته ازمردان زمانی که بازنشسته می شوند، تازه با چالش های جدید پس از این دوران مواجه می شوند؛ به این معنا که مرد مهارت های ارتباطی را فراموش و زن هم احساس می کند که غربیه ای وارد قلمرو او شده است؛ به همین دلیل، تقویت مهارت های زندگی، مسئولیت پذیری، ایفای درست نقش پدرانه در دوران اقماری بودن، کمک شایانی به بهبود شرایط بازنشستگی دارد.
برقراری تعادل در زندگی

دکتر سروش به خانواده های کارکنان اقماری توصیه می کند: باید این موضوع را بپذیرید که سبک زندگی شما با افراد عادی اندکی متفاوت است و همسر و پدری را که در خیالتان تصور می کردید همیشه در کنارتان است، ندارید. مادر خانواده باید یاد بگیرد زمانی که مرد در مأموریت است، به خاطر مسئولیت هایی که به عهده دارد، روحیه مردانه را در خود تقویت کند و در دو هفته ای که مرد بازمی گردد، نقش اصلی خود یعنی زنانگی را تقویت وشرایطی را مهیا کند که نقش مردانگی مرد هم دوچندان شود که نقطه تعادل در زندگی برقرار شود. صحبت کردن در مورد مسائل هم بهترین راهکار برای تقویت روابط و نظام خانواده است؛ بنابراین بهترین کار این است که به جای نزدیک شدن یا دورشدن افراطی، بتوانند با یکدیگر صحبت کنند؛ اما در نظر داشته باشند که صحبت کردن هم قوانین خاص خود را دارد. باید به شرایط همسرشان آگاه باشند. احساسات و به طورکلی شرایط روحی او را بشناسند تا بتوانند با صحبت کردن به هدف خود، یعنی همان آرامش دست یابند.
حتما مشاوره بگیرید

سروش در بخشی دیگر از این گفت وگو با اشاره به اینکه بیشترین مراجعه کنندگان به کلینیک سلامت روان بیمارستان نفت تهران، کارکنان و خانواده های اقماری هستند، درباره خدمات و امکانات این کلینیک می گوید: در کلینیک سلامت روان بیمارستان نفت تهران، ۵ روان شناس و ۵ روان پزشک مشغول به کار هستند، ضمن اینکه در سایر مراکز درمانی بهداشت و درمان صنعت نفت تهران هم ۴ روان شناس ارائه خدمت می کنند. همچنین بیمارستان نفت تهران دارای ۲ بخش بستری اعصاب روان زنان و مردان است که هر بخش دارای ۱۰ تخت برای بستری شدن افراد دارای وضعیت مزمن و اختلالات خاص است. وی ادامه می دهد: در کلینیک سلامت روان بیمارستان نفت تهران، علاوه بر بخش روان پزشکی که برای اختلالات اعصاب و روان دارودرمانی انجام می دهند، روان شناسان هم در زمینه های مختلف روان شناسی بالینی، درمان اختلالات بالینی، افسردگی، اضطراب، وسواس، اختلالات مزمن، مشکلات کودکان، مهارت های فرزندپروری، زوج درمانی و انجام روان سنجی ها فعال هستند. علاوه بر این، همکاری تنگاتنگی با طب صنعتی داریم. در حوزه های سنجش و ارزیابی افرادی که در بدو استخدام هستند یا ارزیابی معاینات دوره ای سالانه کارکنان.  دکتر سروش با بیان اینکه علاوه بر درمان، بستر آموزش با هدف پیشگیری هم مهیاست، تأکید می کند: معتقدیم افراد با آموزش یاد می گیرند که چه کنند در دام بیماری های اعصاب و روان گرفتار نشوند یا در مواقع بحرانی، یاد بگیرند که با مراجعه فوری به روان شناس اجازه ندهند که مساله، مزمن و دردسر آور شود. وی ادامه می دهد: شورای تخصصی سلامت روان صنعت نفت هم مدت سه سال است که راه اندازی شده و با حضور یک نماینده از وزارت بهداشت، برنامه های عملیاتی از ابعاد مختلف سلامت روان شامل پیشگیری، درمان و آموزش تدوین و ارزیابی می شود. سپس این برنامه ها در ۱۵ منطقه بهداشت و درمان نفت در سراسر کشور از سوی رابطان سلامت روان اجرا می شود که در تهران، من رابط سلامت روان هستم.

لزوم تأسیس مرکز مشاوره

وی با ابراز رضایت از شکسته شدن تابوی مراجعه به روان شناس می گوید: اگر پیش از این مراجعه کنندگان حتی نمی خواستند نامشان در سیستم ثبت شود یا درخواست نام مستعار داشتند، خوشبختانه اطلاع رسانی و آموزش آنقدر قوی بوده که استقبال مراجعه کنندگان زیاد شده و جنسیت در آن از بین رفته است؛ به این معنا که پیشتر بانوان با محوریت مشکلات فرزند، مراجعه می کردند؛ اما الان زنان و مردان برای رفع مسائل فردی مراجعه می کنند. سروش درباره مدت زمانی که روان شناس برای مراجعه کننده صرف می کند، اینگونه توضیح می دهد که استاندارد سازمان نظام روان شناسی که یک استاندارد بین المللی است، ۴۵ دقیقه است، اما به دلیل تقاضای زیاد و تعداد نیروهای کم در بخش سلامت روان بیمارستان نفت، نیم ساعت زمان برای هر مراجعه کننده اختصاص می یابد. به همین بهانه از مسئولان بهداشت و درمان نفت تقاضا می کنم برای ارتقای سلامت روان کارکنان و خانواده های صنعت نفت، به تأسیس مرکز مشاوره در شأن خانواده های نفتی بیندیشند و آن را در اولویت قرار دهند، زیر کارکنان اقماری و به طور کلی همه کارکنان، به دلیل شرایط کاری، در فشار روانی بسیاری هستند که بر نظام خانواده و نیز جامعه تأثیرگذار خواهد بود.