گزارش بازارکاربه مناسبت روز پزشک؛ از افزایش ظرفیت رشته های پزشکی تا بیکاری پزشکان عمومی

امسال در حالی روز پزشک را گرامی می داریم که از یک سو بحث افزایش ظرفیت رشته های پزشکی در مجلس و شورای عالی انقلاب فرهنگی و دستگاه های مسئول مطرح است و از سوی دیگر با مقوله بیکاری پزشکان عمومی در جامعه مواجه هستیم. براساس آمار نهادهای رسمی از جمله وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، شماره نظام پزشکی که تعداد دقیق پزشکان ما را ثبت می‌کند اکنون آمار ۱۷۶ هزار پزشک در کشور را نشان می‌دهد. و برخی آمار از بیکاری 15 تا 20 هزار نفری پزشکان حکایت دارد و سازمان نظام پزشکی می گوید؛ 20 هزار پزشک در کشور اساسا طبابت نمی کنند. چالش بیکاری پزشکان در کشور بی کاری که تا چند دهه قبل تنها مشکلی بود که افراد دارای تحصیلات و مهارت های ناکافی با آن دست به گریبان بودند؛ امروزه مشکلی است که در بسیاری از کشورها برای افراد تحصیل کرده و دارای مهارت نیز پیدا شده است. بی کاری در پزشکان موضوعی است که در ایران طی چند سال اخیر شدیدا مورد بحث قرار گرفته و شدت و علل آن و هم چنین برنامه هایی که برای مقابله با آن باید اجرا نمود از عناوین مورد بحث در محافل مختلف است. یک مطالعه نشان می دهد؛ نیمی از پزشکان بیکار، حداقل برای مدت یک سال در جست و جوی کار بوده اند که مهم ترین دلایلی را که برای عدم موفقیت خود در یافتن شغل پزشکی اعلام نموده اند، درآمد ناکافی مشاغل پزشکی و محدودیت در به کارگیری پزشکان در بخش دولتی می باشد.مشکل بیکاری کامل، بیکاری کیفی و بی کاری کمی به حدود یک دهم تا یک چهارم پزشکان ایرانی صدمه زده است. این مشکل خاص کشور ایران نیست و در بسیاری از کشورهای دیگر دنیا به ویژه کشورهایی که در برخی دوره های زمانی اقدام به پذیرش زیاد دانشجو در رشته پزشکی نموده بودند، نیز دیده می شود. حل این مشکل نیازمند شناسایی صحیح آن و بررسی عوامل موثر و مرتبط با آن می باشد. مشکل اشتغال پزشکان در مشاغل غیر مرتبط قائم مقام معاونت آموزشی وزارت بهداشت می گوید: در حال حاضر حدود ۱۵۰ هزار پزشک عمومی و متخصص فعال و ۵۵ هزار دانشجوی پزشکی در حال تحصیل در کشور وجود دارد که در نهایت می‌توان گفت تا هفت سال دیگر با فارغ‌التحصیل شدن دانشجویان فعلی بیش از ۲۰۰ هزار پزشک عمومی و متخصص فعال در کشور خواهیم داشت که تا سال ۱۴۰۴ ایران را به استانداردهای جهان در سرانه تعداد پزشک به بیمار بدون هیچ افزایش ظرفیتی می‌رساند. دکتر حمید اکبری در خصوص وضعیت تعداد پزشکان مشغول به کار در کشور و نیاز کشور به پزشک، گفت: شماره نظام پزشکی که عدد دقیق پزشکان ما را ثبت می‌کند اکنون آمار ۱۷۶ هزار پزشک در کشور را نشان می‌دهد که این تعداد از ابتدای کار پذیرش دانشجوی پزشکی و آغاز کار نظام پزشکی فارغ التحصیل شده‌اند. وی با بیان این که به این تعداد در هر سال بین پنج تا شش هزار نفر افزوده می‌شوند، گفت: اکنون این عدد در حال رسیدن به ۱۸۰ هزار پزشک عمومی فارغ التحصیل است که شماره نظام پزشک عمومی دریافت کرده‌اند و اکنون وارد بازار کار شده‌اند. 20 هزار نفر از شغل پزشکی خارج شدند اکبری در تکمیل صحبت خود در خصوص تعداد واقعی پزشکان فعال در بازار کارمی گوید: از تعداد ۱۸۰ هزار پزشک عمومی فارغ التحصیل شده در کشور حدود ۴۶ هزار نفر متخصص شده‌ ویا فوق تخصص را گرفته‌اند. در ادامه ۱۶ هزار نفر از این تعداد پزشک عمومی در حال تحصیل در دوره دستیاری تخصصی هستند و دانشجوی تخصصی محسوب می‌شوند که مجموع این تعداد از آمار ۱۸۰ هزار نفر کم می‌شوند در نتیجه ما به عدد ۱۲۰ هزار پزشک عمومی فعال و فارغ التحصیل می‌رسیم. قائم مقام معاونت آموزشی وزارت بهداشت به دسته بندی تعداد ۱۲۰ هزار پزشک عمومی فعال و فارغ التحصیل شده در کشور پرداخت و ابراز داشت: در مجموع می‌توان گفت ۲۰ هزار نفر از مجموع ۱۲۰ هزار پزشک عمومی فعال و فارغ التحصیل شده به دلیل فعالیت در امور غیر پزشکی، خروج از کشور، فوت، عدم تمدید پروانه و ... از جمع پزشکان عمومی فعال کشور خارج شدند و اکنون از مجموع ۱۲۰ هزار پزشک عمومی فارغ التحصیل شده حدود ۱۰۰ هزار پزشک فعال عمومی در بازار کار داریم. اکبری در خصوص برخی اظهارنظرهای نمایندگان مجلس در خصوص افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی، گفت: در پزشکی هر مداخله‌ای که صورت بگیرد نتیجه آن را تا هفت سال دیگر مشاهده خواهیم کرد و این گونه نیست که اگر امسال ظرفیت را افزایش دهیم سال بعد نتیجه‌اش را ببینیم. به گزارش مفدا، وی به روند اشتغال پزشکان به مشاغل غیر مرتبط با پزشکی اشاره کرد و ابراز داشت: ما در آینده پزشک بیکار در کشور بسیار خواهیم داشت همانگونه که اکنون پزشکان بیکار بسیاری داریم که مشغول به کار نیستند و ترجیح داده‌اند به جای پرداختن به کار پزشکی در مشاغل غیر مرتبط فعال شوند. زمانی که پزشک زیاد باشد و نتواند در شهر مورد نظرش درآمد خوبی داشته باشد در مکان دیگر شغل پزشکی خود را ادامه می‌دهد که بر این اساس می‌توان گفت: مشکل کنونی ما کم بودن پزشک نیست بلکه علت عدم توسعه‌یافتگی مناطق است که پزشک را از رفتن خود و خانواده‌اش به این مناطق منصرف می‌کند. کمبود پزشک سلامن جامعه را تهدید می کند از سوی دیگر نماینده مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه برای مقابله با تعارض منافع و انحصارگرایی در بخش درمان منتظر تصویب قانون تعارض منافع در مجلس هستیم،یادآورشد:کمبود پزشک باعث می شود که شاخص های بهداشت و درمان مطلوب و قابل دفاع نباشد. قادری در مجلس شورای اسلامی در گفت و گویی با بیان اینکه جدا شدن دانشگاه های علوم پزشکی از وزارت علوم باعث شد که تصمیم گیری و اجرا در حوزه علوم پزشکی به عهده خود پزشکان باشد،عنوان کرد:تعارض منافع و انحصارگرایی در حوزه علوم پزشکی اجازه افزایش ظرفیت دانشجوی علوم پزشکی در رشته های تخصصی و عمومی را نمی دهد. جعفر قادری گفت: شورای‌ عالی انقلاب فرهنگی، کمیسیون‌های بهداشت و درمان و اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی یا حتی شورای رقابت باید به این موضوع ورود کند و اجازه ندهند این تعارض منافع صورت گیرد وی با بیان اینکه تعارض منافع باعث شده که علی رغم ظرفیت،پتانسیل و نیاز کشور به پزشک متخصص افزایشی در خصوص ظرفیت پذیرش دانشجویان پزشکی صورت نگیرد،یادآور شد: متأسفانه به سمت پیری جمعیت در حرکت هستیم و اگر این ظرفیت افزایش نیابد قطعا با مشکلات بیشماری در آینده نه چندان دور مواجه خواهیم شد. نماینده مردم شیراز در خانه ملت با بیان اینکه ایران این ظرفیت را دارد که از لحاظ بهداشت و درمان کشورهای منطقه را تحت پوشش خود قرار دهد،عنوان کرد: متاسفانه تعارض منافعی که در وزرات بهداشت وجود دارد اجازه چنین اقداماتی را نمی دهد. قادری گفت:با توجه به اینکه سه ماه از مهلت مقرر برای ارائه آیین‌نامه اجرایی افزایش ظرفیت ۲۰ درصدی پزشک در مناطق محروم توسط وزارت بهداشت می‌گذرد، گویا وزارت بهداشت راضی به اجرای این مصوبه نیست. چرا 15 هزار پزشک اصلا طبابت نمی‌کنند؟ رئیس سازمان نظام پزشکی گفت: ۱۵ هزار پزشک داریم که طبابت نمی‌کنند و ۲۰ هزار پزشک عمومی در نظام ارجاع خدمت رسانی نمی‌کنند. رئیس زاده رئیس سازمان نظام پزشکی در جلسه بررسی افزایش ظرفیت آموزش پزشکی اظهار کرد: ما و وزارت بهداشت در جلسه اعلام کردیم که سرانه پزشک به جمعیت یکی از ۵۰ شاخص برای بهداشت و سلامت جامعه است و شاخص دقیقی محسوب نمی‌شود. رئیس سازمان نظام پزشکی ادامه داد: قبول داریم که میزان دسترسی به پزشک به ویژه متخصصان در مناطق کمتر برخوردار مشکل دارد، اما پاسخ این مشکل تنها افزایش ظرفیت نیست و ابتدا باید توزیع و زیرساخت‌ها را درست کرد از طرفی باید شرایط ورود به دوره‌های تخصص را جذاب کرد تا پزشکان عمومی تمایل داشته باشند وارد دوره تخصص شوند. لزوم توجه به کمبود پزشک در مناطق محروم با وجود آماری که در حوزه اشتغال پزشکی ارائه می شود اما چالش اصلی همواره برای استان ها و شهرستانها بویژه مناطق محروم است. رئیس سازمان نظام پزشکی در این زمینه می گوید: ما در دسترسی به پزشک متخصص کمبود داریم و راهکار کمبود حل مشکل توزیع و آسیب شناسی آن است و از طرفی با سیر منطقی و حفظ کیفیت در چند سال آینده ظرفیت پذیرش پزشکی را منطقی افزایش دهیم و این اقدام در سال گذشته صورت گرفته است و در سال آینده هم افزایش منطقی اتفاق خواهد افتاد. رئیس زاده اظهار کرد: ۳۰ هزار پزشک عمومی داریم که توانمندی دارند در مناطق محروم خدمت کنند و ما نتوانستیم آن‌ها را در نظام ارجاع و پزشک خانواده آن‌ها را به کار بگیریم، این پزشکان می‌توانند وارد دوره تخصص شوند، اما وارد دوره تخصص نمی‌شوند و ما باید در ابتدا داشته هایمان را به نحو احسنت استفاده کنیم و بعد با شیب منطقی ظرفیت پذیرش پزشکی را بالا ببریم. رئیس سازمان نظام پزشکی بیان کرد: ۱۵ هزار پزشک داریم که طبابت نمی‌کنند و ۲۰ هزار پزشک عمومی داریم که مشغول هستند، اما در نظام ارجاع و چرخه خدمات درمانی مورد نیاز خدمت رسانی نمی‌کنند و اگر بتوانیم تعدادی از این پزشکان را با زیر ساخت درست در نظام ارجاع به کار بگیریم یا ورود به دوره تخصص را تسهیل کنیم و این‌ها متخصص شوند مشکل کمبود متخصص ۴ سال آینده و مشکل کمبود پزشک عمومی حل می‌شود. رئیس زاده تصریح می کند: طرح افزایش ظرفیت پزشکی ۸ سال بعد پزشک عمومی و ۱۴ سال دیگر پزشک متخصص تحویل جامعه می‌دهد و فرمولی که ما داریم از فردا مشکل را حل می‌کند و با شیب منطقی ظرفیت را افزایش دهیم و این شیب منطقی در سند آمایش ۱۴۰۸ در وزارت بهداشت مشخص شده است. ۵۰ درصد پزشکان در تامین هزینه مطب دچار مشکل هستند از سوی دیگر رئیس انجمن متخصصان داخلی با بیان اینکه تنها ۱۰ درصد پزشکان در آمد خوبی دارند، می گوید: نیمی از پزشکان هزینه مطب خود را نیز در نمی آورند. ایرج خسرونیا، رئیس انجمن متخصصان داخلی درباره آمار پزشکان بیکار در کشور، اظهارمی دارد: 5 تا 10 درصد از پزشکان ما درآمد خوبی دارند، 20 تا 30 درصد بقیه می‌توانند زندگی مناسبی داشته باشند اما 50 درصد از پزشکان که شامل پزشکان عمومی، کودکان و عفونی هستند متأسفانه اکثر آنها هزینه مطب‌شان را‌‌‌‌‌‌‌‌ هم در نمی‌آورند و ممکن است به انجام کار دیگری وادار شوند. وی ادامه داد: عده‌ای به سکه و دلارفروشی، عده‌ای به ساختمان‌سازی و عده‌ای از پزشکان نیز مهاجرت می‌کنند که اینها واقعا دون شأن جامعه پزشکی است و باید به فکر این مسأله باشیم. رئیس انجمن متخصصان داخلی خاطرنشان کرد: درباره پزشکان بیکار ممکن است به صورت ظاهر کاری داشته باشند، اما این کار نیست، بلکه کار آن است که هزینه و دستمزدی در مقابلش دریافت کنند. خسرونیا ابراز کرد: وقتی دستمزدی وجود ندارد، ممکن است فرد پشت میز بنشیند اما بیکار باشد؛ در حالی که به این دلیل که فرد پشت میز است بگویند کاری دارد. وی متذکر شد:زمانی به بنده به عنوان مشغول به کار عنوان می‌شود که در مقابل آن دستمزدی داشته باشم. رئیس انجمن متخصصان داخلی اضافه کرد: وقتی یک پزشک در مطبش می‌نشیند و تنها 6-5 بیمار را‌‌‌‌‌‌‌‌ ویزیت می‌کند؛ در حالی که باید در برابر این تعداد اجاره مطب و منشی بدهد، همچنین هزینه‌های بیمه و عوارض شهرداری را‌‌‌‌‌‌‌‌ نیز پرداخت کند، اینها مشکلاتی است که در مطب وجود دارد و اگر رفع نشود، مطب‌ها یکی یکی تعطیل می‌شوند و مردم ضرر خواهند کرد. نکته پایانی به نظر می رسد بحث پذیرش دانشجو، افزایش ظرفیت رشته های پزشکی و اشتغال و درآمد و نیز توزیع پزشکان در مناطق مختلف کشور نیاز به طرح جامع و بررسی همه جانبه دارد تا سرمایه های اصلی کشور که همانا دانش آموختگان رشته های پزشکی هستند به درستی مدیریت و هدایت شود. گزارش : لیلا قرنفلی