فرصت پیش‌روی صنایع بزرگ برای جهش فناورانه

از آنجا که فناوری به سرعت به تکامل خود ادامه می‌دهد، دولت‌ها در سرتاسر جهان اهمیت پرورش شرکت‌های دانش‌بنیان درگیر در تحقیق و توسعه و توسعه فناوری را تشخیص می‌دهند. یکی از ابزار‌های مؤثر برای تسهیل ورود این شرکت‌ها، اعطای اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه است. این مشوق‌های مالیاتی شرکت‌ها را به سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه تشویق می‌کند، از فروش مواد خام جلوگیری و تولید محصولات با ارزش بالا را تشویق می‌کند. از همین رو یک فرصت ایده‌آل و مهم در جهت جهش فناورانه و تکنولوژیک پیش روی صنایع بزرگ ایران قرار گرفته است که باید از این فرصت مهم استفاده حداکثری کنند و کشور را از شر خام‌فروشی صنعتی رهایی بخشند. یکی از مسائل مهمی که صنایع بزرگ در ایران با آن مواجه هستند، وابستگی زیاد آن‌ها به خوراک ارزان انرژی و صادرات گسترده مواد خام است. برای سال‌ها، صنایع ایران به رغم برخورداری از مزیت نسبی در انرژی ارزان‌قیمت، نتوانستند در زنجیره ارزش خود پیشرفت بیشتری داشته باشند و از طریق تولید صنعتی ارزش جدیدی خلق کنند، این در حالی است که طی یک سال گذشته پس از تصویب قانون توسعه اقتصاد دانش‌بنیان، فرصت قابل توجهی در اختیار صنایع بزرگ به ویژه صنایع نفت و گاز قرار گرفته است که از طریق آن می‌توانند ساخت تجهیزات را بومی کنند و فناوری‌های خود را توسعه دهند. این ابزار مهم سیاستی که اکنون در اختیار صنایع بزرگ ایران است، اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه (D& R) است. اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه، مشوق مالیاتی هدفمندی است که برای تحریک صنایع به سمت توسعه فناوری و فعالیت‌های تحقیق و توسعه صنعتی طراحی شده است. با ارائه این حمایت هدفمند دولت، صنایع انگیزه بازاری برای همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان و مراکز فناور توانمند خواهند داشت. همچنین صنایع را از صادرات ساده مواد خام منصرف و آن‌ها را تشویق می‌کند منابع را به سمت تکمیل زنجیره ارزش صنعتی خود هدایت کنند. توسعه زنجیره‌های ارزش برای صنایع بزرگ ایران جهت صعود به زنجیره تأمین جهانی و رقابت بین‌المللی بسیار مهم است. با بومی‌سازی فعالیت‌های بیشتر در زنجیره ارزش خود از طریق تحقیق و توسعه داخلی و مشارکت با شرکت‌های دانش‌بنیان، صنایع می‌توانند کارایی، کیفیت و نوآوری را افزایش دهند. آن‌ها کمتر متکی بر واردات تجهیزات و فناوری از خارج خواهند بود. با گذشت زمان، با ایجاد قابلیت‌ها، صنایع حتی ممکن است کالا‌ها و خدمات با ارزش افزوده بالاتری را صادر کنند که از طریق فعالیت‌های تحقیق و توسعه آن‌ها توسعه یافته است. اعتبار مالیات تحقیق و توسعه با هدف ایجاد انگیزه دقیقاً این نوع سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک توسط صنایع است. این سیاست با کاهش بار مالیاتی آن‌ها بر اساس هزینه‌های تحقیق و توسعه واجد شرایط، توسعه زنجیره ارزش را به پیشنهاد مالی جذاب‌تری برای صنایع تبدیل می‌کند. این موضوع کمک می‌کند برخی خطرات سرمایه‌گذاری در حوزه‌های فناوری جدید و مشارکت با شرکت‌های دانش‌بنیان اثبات‌نشده جبران شود. صنایع اکنون انگیزه پولی مشخصی برای تخصیص بودجه بیشتر به تحقیقات کاربردی، توسعه محصول و تجاری‌سازی فناوری‌های جدید دارند. تاکنون نتایج اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه به ویژه در بخش‌های عمده صنعتی ایران مانند نفت، گاز، پتروشیمی و خودرو امیدوارکننده بوده است. چندین شرکت بزرگ اعلام کرده‌اند قصد دارند مراکز جدید تحقیق و توسعه ایجاد و در آن‌ها سرمایه‌گذاری کنند. توسعه فناوری و پیشرفت صنعتی مبتنی بر دانش ارسلان محمدی، کارشناس اقتصادی پیرامون مزایای اعطای اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه و پتانسیل این مشوق هدفمند مالیاتی برای سوق دادن صنایع به سوی تولید محصولات با خلق ارزش بیشتر مبتنی بر دانش به «جوان» می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین مصوبات قانونی در جهت توسعه صنعتی خلاقانه و مبتنی بر دانش، بحث اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه است. تنها مشوق مالیاتی که تا پیش از این به دانش‌بنیان‌ها اعطا می‌شد، در زمینه اعطای معافیت مالیاتی برای خود شرکت دانش‌بنیان بود که هیچ کمک جدی در زمینه بازارسازی برای این شرکت‌ها انجام نمی‌داد، اما اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه با بازار هدف صنایع متوسط و بزرگ کشور، یک سیاست هوشمندانه در هدایت منابع صنعت به سمت تکمیل زنجیره ارزش و بازارسازی برای شرکت‌های دانش‌بنیان است.» وی می‌افزاید: «اعطای اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه به صنایع موجب خواهد شد شرکت‌های دانش‌بنیان بتوانند بازار خوبی در صنعت پیدا کنند که به طور قابل توجهی تحقیق و توسعه صنعتی را تحریک کند. این مشوق‌ها بار مالی مرتبط با هزینه‌های تحقیق و توسعه را کاهش می‌دهد و شرکت‌ها را قادر می‌سازد بودجه بیشتری را به پروژه‌های نوآورانه اختصاص دهند، در نتیجه شرکت‌ها می‌توانند در فعالیت‌های تحقیق و توسعه جاه‌طلبانه‌تر شرکت کنند که منجر به اکتشافات مهم، فناوری‌های پیشرفته و افزایش رقابت شود. علاوه بر این، در دسترس بودن اعتبار مالیاتی، شرکت‌ها را تشویق می‌کند در پروژه‌های تحقیق و توسعه بلندمدت سرمایه‌گذاری کنند که ممکن است منافع تجاری فوری ایجاد نکنند.» این کارشناس اقتصادی ادامه می‌دهد: «اعتبار مالیاتی با گسترش حمایت از تحقیقات بلندپروازانه و اغلب گمانه‌زنی، محیطی را ایجاد می‌کند که در آن نوآوری‌های پیشگامانه زمان و منابع لازم برای توسعه داده می‌شود. این تمرکز بلندمدت بر نوآوری موجب پیشرفت تکنولوژیکی، ارتقای رشد اقتصادی و افزایش رقابت‌پذیری کلی کشور می‌شود.» وی با اشاره به هدایت منابع به سمت توسعه و بومی‌سازی فناوری در شرایط تحریمی گفت: «اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه، همچنین توسعه و پذیرش فناوری را در میان شرکت‌های دانش‌بنیان تسهیل می‌کند. دولت‌ها می‌توانند فناوری‌ها یا صنایع خاصی را با ارائه مشوق‌های مالیاتی هدفمند، با هدف هدایت تلاش‌های تحقیق و توسعه در جهت‌های دلخواه، اولویت‌بندی کنند. به عنوان مثال، اعتبار مالیاتی را می‌توان به شرکت‌هایی که در فناوری‌های انرژی‌های تجدیدپذیر، هوش مصنوعی یا فرایند‌های تولید پیشرفته و ... مشغول هستند، ارائه کرد. با ارائه مشوق‌های مالیاتی همسو با اولویت‌های ملی، دولت‌ها به طور فعال توسعه و استقرار فناوری‌های تحول‌آفرین را تشویق می‌کنند.» محمدی می‌افزاید: «متعاقباً این موضوع منجر به بهبود بهره‌وری، گسترش فرصت‌های بازار، ایجاد شغل و افزایش سرمایه‌گذاری مستقیم در بخش‌های خاص حوزه تکنولوژی و فناوری‌های موردنیاز صنعت می‌شود. علاوه بر این، تحریک پذیرش فناوری‌های پیشرفته، رقابت‌پذیری کلی کشور را در بازار جهانی افزایش می‌دهد و آن را در خط مقدم نوآوری قرار می‌دهد.» این کارشناس اقتصادی با اشاره به اهمیت اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه در جلوگیری از خام‌فروشی تأکید می‌کند: «مزیت دیگر اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه، پتانسیل آن در جلوگیری از فروش مواد اولیه صنعتی به شکل اولیه آن است. به جای صادرات صرف مواد خام، مشوق‌های مالیاتی می‌توانند شرکت‌ها را تشویق به انجام تحقیق و توسعه برای توسعه محصولات با ارزش افزوده با استفاده از این مواد کنند. دولت‌ها با ترویج تبدیل مواد خام به محصولات نهایی یا نیمه‌تمام در داخل کشور، ارزش‌آفرینی و ایجاد زنجیره‌های ارزش صنعتی داخلی را تشویق می‌کنند. تغییر حاصل از فروش مواد خام به تولید با ارزش بالاتر منجر به افزایش اشتغال محلی، بهبود انتقال فناوری و رونق کلی صنایع داخلی می‌شود.» وی می‌افزاید: «اعطای اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه می‌تواند به طور مؤثر شرکت‌ها را برای تولید کالا‌هایی با محتوای ارزش افزوده بالاتر تشویق کند. این امر شرکت‌ها را تشویق می‌کند روی تحقیق و نوآوری تمرکز کنند و از فرایند‌های تولید کم‌ارزش به سمت تولید با ارزش بالا دور شوند. ایجاد محیطی که در آن شرکت‌ها برای تولید کالا‌هایی با فناوری پیشرفته، نوآوری و مالکیت معنوی پاداش دریافت می‌کنند، مزیت رقابتی آن‌ها را تقویت می‌کند. با اولویت دادن به محصولات با ارزش افزوده بالا، کشور‌ها می‌توانند اقتصاد خود را متنوع و پایه تولید خود را تقویت کنند و اتکا به بخش‌های صادراتی کم حاشیه را کاهش دهند.» این کارشناس اقتصادی در پایان خاطرنشان می‌کند: «اعطای اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه به شرکت‌های دانش‌بنیان مزایای قابل توجهی را در زمینه ترویج تحقیق و توسعه صنعتی، توسعه و پذیرش فناوری، جلوگیری از خام‌فروشی و ایجاد انگیزه برای تولید محصولات با ارزش افزوده بالا به همراه دارد. این مشوق‌های مالیاتی نقشی اساسی در جذب و پرورش شرکت‌های نوآور، محرک رشد اقتصادی و قرار دادن کشور‌ها در خط‌مقدم اقتصاد دانش جهانی ایفا می‌کند.» جمع‌بندی به نظر می‌رسد با توجه به اهمیت اعتبار مالیاتی و تأثیر آن در رشد شرکت‌های دانش‌بنیان، دولت‌ها باید همچنان اهمیت اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه را به عنوان ابزاری قدرتمند برای تسهیل محیطی مناسب برای نوآوری که در نهایت به شکوفایی و رقابت درازمدت کمک می‌کند، به رسمیت بشناسند.