چگونه انتخاب رشته صحیح و اصولی داشته باشیم؟

به گزارش بازارکار به نقل از خبرگزاری ایمنا، انتخاب رشته تحصیلی و شغلی پلی است که نتیجه دوران تحصیلی ۱۲ ساله دانش‌آموزی را به دوران بزرگ‌تر دانشجویی هدایت می‌کند، به عبارتی تمام دوران تحصیل شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث می‌شود نتیجه تمام تلاش‌های دانش‌آموز و خانواده از اول دوران ابتدایی تا پایان سال دوازدهم را نشان دهد و برای آینده تحصیلی، شغلی و اجتماعی جهت‌دهی کند، بنابراین تمام طول عمر یک فرد را می‌تواند تحت تأثیر قرار دهد.

زمانی که صحبت از تمام تلاش‌های فرد می‌شود، باید تمام صبح‌های زودی که یک دانش‌آموز از خواب شیرین بیدار می‌شود، تمام عید‌های نوروزی که دانش‌آموز درگیر انجام تکالیف است، تمام نگرانی‌های والدین برای موفقیت یک دانش‌آموز، تمام لحظات تلاش برای شاگرد اول بودن، تمام استرس‌های روز گرفتن کارنامه، تمام تنبیه‌ها، تمام مشق‌ها و تکالیف و البته از همه مهم‌تر تمام دقایق شیرین کودکی و نوجوانی را در نظر داشت، چراکه دانش‌آموزان برای داشتن عملکردی مطلوب در آزمون کنکور فراز و نشیب بسیاری را پشت سر می‌گذارند.

انتخاب رشته صحیح و اصولی در تعیین مسیر شغلی آینده تأثیر شگرفی دارد و به همین سبب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، دانش‌آموزان باید با دقت و به روش اصولی انتخاب رشته کنند تا انتخابی متناسب با ویژگی و شرایط خود داشته باشند؛ دانش‌آموزان در ابتدای این مسیر سعی کنند استرس و نگرانی از اعلام نتایج کنکور نداشته باشند و با همکاری و مشارکت خانواده، مشاوران و استفاده از تجربیات متخصصان تصمیم‌گیری دقیق‌تری داشته باشند.

با توجه به اینکه دانش‌آموزان بازه زمانی کوتاهی و حدود یک هفته برای انتخاب رشته فرصت دارند، مهم است که بررسی لازم برای آشنایی با رشته‌ها و انتخاب رشته متناسب را داشته باشند و از مراجعه به سایت‌ها و نرم افزار‌های مختلف پرهیز کنند، زیرا فرایند انتخاب رشته بسیار حساس است و تنها با استفاده از سایت‌ها و نرم‌افزار‌ها نمی‌توان به نتیجه صحیح دست پیدا کرد و باید مجموعه‌ای از تمام عوامل را برای داشتن انتخاب رشته صحیح بررسی کرد.

انتخاب رشته یکی از مراحل مهم تحصیل و انتخاب شغل آینده دانش‌آموزان بوده و انجام صحیح و اصولی آن از اهمیت بالایی برخوردار است، همچنین انتخاب رشته برای هر فرد یک امر شخصی است و به عوامل گوناگونی بستگی دارد و هیچ فرمول یا دستورالعمل از پیش تعیین شده‌ای ندارد و همین موضوع می‌تواند به پیچیدگی آن بیفزاید، بنابراین در این راستا و درباره مسیر انتخاب رشته اصولی و ملاک‌های تأثیرگذار بر آن گفت‌وگویی با علیرضا فروتن، کارشناس ارشد مشاوره مسیر شغلی داشتیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
انتخاب رشته دانش‌آموزان اولین گام در مسیر انتخاب مسیر شغلی است، در واقع اساس انتخاب‌های مهم شغلی از انتخاب رشته صحیح آغاز می‌شود، بنابراین انتخاب رشته صحیح و اصولی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ منظور از انتخاب رشته صحیح و اصولی این است که دانش‌آموزان باید به مؤلفه‌های مختلفی همچون علاقه، توانایی، ویژگی‌های شخصیتی، ارزش‌های شخصی و شرایط خود و رشته موردنظر توجه داشته باشند و بر اساس آن رشته‌هایی را برگزینند، سپس با بررسی و تحلیل این رشته‌ها را اولویت‌بندی کنند، دانش‌آموزان در این مسیر می‌توانند ضمن در نظر گرفتن شرایط شخصی و خانوادگی خویش، از کمک و همیاری مشاوران شغلی استفاده کنند؛ اگر دانش‌آموزان متناسب با شرایط خود، رشته‌های مناسب را انتخاب نکنند، امکان دارد در دوران تحصیلات عالی و دانشگاهی دچار افت تحصیلی و افزایش مشکلات شناختی شوند.

ملاک‌ها و مؤلفه‌های انتخاب رشته صحیح چیست؟

فروتن: اولین مؤلفه توجه دانش‌آموز به رغبت و علاقه شخصی است، در کنار آن باید به استعداد و توانایی خود در زمینه‌ها و حرفه‌های گوناگون توجه داشته باشد، همچنین آشنایی با تیپ شخصیتی و ویژگی‌های آنکه دارای مؤلفه‌های متنوعی همچون درون‌گرایی و برون‌گرایی است، تأثیر بسزایی در انتخاب رشته متناسب با دانش‌آموز دارد، علاوه بر آن دانش‌آموز باید ارزش‌های خود را بشناسد و بداند چه مواردی همچون اقتصاد، سیاست، ارزش هنری یا فرهنگی برای او مهم هستند؛ توجه به شرایط فردی و شرایط ویژه رشته نیز دو مؤلفه مهم دیگر است که دانش‌آموز باید با توجه به بافت فرهنگی محل زندگی، خانوادگی و توجه به شرایط روان‌شناختی که با کمک مشاور انجام می‌شود، دست به انتخاب رشته بزند، همچنین مهارت‌های لازم و شرایط فعالیت در شغل‌های گوناگون را بررسی کند و با تطبیق تمام این موارد رشته متناسب با خود را انتخاب کند، در این صورت می‌توان گفت دانش‌آموزان، انتخاب رشته خردمندانه‌ای داشتند.
 والدین چگونه باید به دانش‌آموزان طی فرایند انتخاب رشته کمک کنند؟

برخی از والدین نسبت به انتخاب رشته فرزند خود بسیار سهل‌گیر هستند و در مواردی که نیاز است مداخله کنند، بی‌تفاوتی نشان می‌دهند؛ برخلاف آن برخی والدین بسیار سخت‌گیر هستند و قصد دارند رشته‌ای که خودشان مدنظر دارند را به فرزند خود تحمیل کنند که این امر می‌تواند مسیر شغلی دانش‌آموز را دگرگون کند و موجب تلف شدن استعداد او شود.

والدینی می‌توانند در انتخاب رشته صحیح فرزند خود مؤثر باشند که علاوه بر مشورت دادن به فرزند و انتقال تجربیات به ویژه درباره بافت فرهنگی شهر‌های مختلف، مزایا و معایب زندگی خوابگاهی و تنها زندگی کردن را به او بیاموزند، همچنین کمک کنند تا حد امکان رشته‌هایی که مدنظر فرزند است، مبتنی بر شرایط دانش‌آموز گزینش شود، چراکه نیاز است دانش‌آموزان نسبت به رشته‌ها و شغل‌های متفاوت آشنایی نسبی داشته باشند که در این امر والدین می‌توانند کمک شایانی کنند، اما در تصمیم‌گیری نهایی در مورد استعداد و علاقه دانش‌آموز دست او را باز بگذارند.

امکان دارد برخی از والدین، آرزو‌های شغلی خود را بر فرزند تحمیل کنند و رشته‌ای که خود شرایط ادامه تحصیل در آن را نداشته است را به دست فرزند بسپارد، اما باید توجه کنیم که این واکنش والدین نسبت به انتخاب رشته فرزندان می‌تواند آثار نامطلوبی همچون انصراف از دانشگاه، افسردگی، افزایش اضطراب، دور شدن از موفقیت شغلی، مشکلات روان‌شناختی، کاهش رضایت شغلی و مشکلاتی از این قبیل را با خود به همراه داشته باشد؛ بنابراین والدین در حد ارائه تجربیات خود به فرزند کمک کنند، اما در انتخاب نهایی شغل که بر اساس علاقه، استعداد، ویژگی شخصیتی و دیگر ملاک‌های انتخاب رشته خردمندانه انجام می‌شود، به دانش‌آموز حق انتخاب آزادانه دهند.

دانش‌آموزان و خانواده‌هایشان چگونه هیجان پس از اعلام نتایج را کنترل کنند تا دچار انتخاب رشته نامطلوب نشوند؟

در بازه زمانی که دانش‌آموزان پس از اعلام نتایج هیجان دارند، به ویژه پس از اعلام نتایج اولیه که تنها درصد‌ها و تراز اعلام می‌شود و دانش‌آموز نمی‌داند با این درصد‌ها و تراز چه رشته‌هایی را می‌تواند انتخاب کند، اولین کاری که باید انجام شود این است که دانش‌آموز به همراه خانواده این هیجانات را کنترل و از مراجعه به افرادی که وعده‌های غیرمنطقی می‌دهند، خودداری کنند، چراکه این دوران پر از هیجان و اضطراب و فرصت مناسبی برای سوداگران است که تبلیغات خود را آغاز کنند و گاهی دست به کلاهبرداری از دانش‌آموزان بزنند؛ بنابراین دانش‌آموزان صبر کنند تا نتایج نهایی اعلام شود و اگر اعتراضی نسبت به کارنامه خود دارند، با مراجعه به درگاه‌های معتبر سازمان سنجش، اعتراض خود را ثبت کنند، سپس به متخصصان این حوزه یا مشاوران شغلی مراجعه کنند تا با خودشناسی و کسب شناخت نسبت به ارزش‌ها، رغبت‌ها، استعداد‌ها و ویژگی‌های شخصیتی، رفع چالش‌های مربوط به خانواده و آشنایی با رشته‌ها و شغل‌های مختلف، انتخاب صحیحی در مسیر شغلی خود داشته باشد.

والدین نیز باید حساسیت و میزان هیجان موجود در دوران انتخاب رشته دانش‌آموزان را درک کنند و فرزند خود را سرزنش نکنند، زیرا نه‌تن‌ها موجب انتخاب رشته نامطلوب می‌شود، بلکه به سلامت روان دانش‌آموز نیز آسیب می‌رساند؛ توجه داشته باشید که تمام موفقیت دانش‌آموزان از مسیر شرکت در کنکور سراسری نمی‌گذرد و این تنها یکی از فرصت‌ها و پل‌های موجود در مسیر شغلی افراد است.

آیا دانش‌آموزان می‌توانند برای انتخاب رشته به سایت‌ها و نرم افزار‌های مختلف همچون هوش مصنوعی مراجعه کنند؟

 برخی دانش‌آموزان با مراجعه به هوش مصنوعی انتخاب رشته خود را انجام می‌دهند و فهرستی از کد رشته‌ها که توسط هوش مصنوعی ارائه می‌شود، را در برگه انتخاب رشته وارد می‌کند، اما باید توجه داشته باشند که هوش مصنوعی شناخت دقیقی از رشته‌های تحصیلی و شغلی، علاقه‌ها، ویژگی‌های شخصیتی و عواملی که باید در انتخاب رشته مدنظر داشته باشیم، ندارد.

هوش مصنوعی تنها با استفاده از اطلاعات سال‌های گذشته، محتوا‌هایی را به کاربر ارائه می‌دهد، این در حالی است که شرایط و قوانین برگزاری آزمون کنکور و انتخاب رشته نسبت به سال‌های گذشته دچار تغییراتی شده است، همچنین هوش مصنوعی نمی‌تواند شرایط فردی، خانوادگی، علاقه‌ها، استعداد‌ها و دیگر مؤلفه‌های لازم را درک کند، بنابراین نتیجه‌ای که خواهد داشت از واقعیت به دور است و نمی‌تواند دانش‌آموز را به انتخاب رشته صحیح و نقطه مطلوب خویش برساند.