چالش روزمره جامعه علوم آزمایشگاهی؛ شرایط مالی این رشته نسبت به دیگر رشته‌های پیراپزشکی ضعیف‌تر است

سی‌ام فروردین‌ در تقویم سلامت کشور، به‌عنوان روز علوم آزمایشگاهی نام‌گذاری شده است؛ روزی برای پاسداشت تلاش‌های بی‌وقفه متخصصان و کارشناسانی که در آزمایشگاه‌های پزشکی، نقشی حیاتی در تشخیص و پایش بیماری‌ها ایفا می‌کنند. این روز به یاد و گرامی‌داشت حکیم جرجانی، پزشک و دانشمند برجسته ایرانی، گرامی داشته می‌شود. کارشناسان علوم آزمایشگاهی، سربازان گمنام نظام سلامت هستند که با دقت، دانش تخصصی و تعهد حرفه‌ای، بخش مهمی از فرآیند درمان را ممکن می‌سازند. نتیجه‌گیری صحیح از آزمایش‌های پزشکی، تشخیص به‌موقع بیماری‌ها و انتخاب مسیر درمانی مناسب، همه و همه به دقت عملکرد آنان وابسته است. 
روز علوم آزمایشگاهی، فرصتی مغتنم برای قدردانی از این قشر تلاشگر و متخصص است؛ کسانی که با وجود فشار کاری بالا، در پشت صحنه نظام سلامت کشور می‌درخشند. امید است با افزایش آگاهی عمومی نسبت به نقش کلیدی علوم آزمایشگاهی، شاهد ارتقای جایگاه این حوزه در نظام سلامت کشور باشیم.
خوش نژاد، مسئول آزمایشگاه‌های استان در گفت‌وگو با ایسنا ضمن تبریک روز علوم آزمایشگاهی اظهار کرد: می‌توان از جنبه‌های گوناگونی به سختی کار آزمایشگاه نگاه کرد اما مواجهه با مواد عفونی، شیمیایی و خطرناک، مسئولیت در قبال نتایج و گزارش صحیح می‌تواند جزء اساسی‌ترین سختی‌های علوم آزمایشگاهی تقسیم بندی شود.
وی تصریح کرد: با وجود پیشرفت تکنولوژی، در استفاده از منابع انسانی در حوزه علوم آزمایشگاهی کاهشی صورت نگرفته، از طرفی این کار باعث افزایش سرعت، دقت و صحت در انجام کار شده است. باید توجه داشت که تحلیل نتیجه آزمایش، کنترل کیفیت دستگاه‌ها، بررسی نتایج غیرطبیعی آزمایشات و تصمیم گیری بالینی به عهده افراد متخصص است.
خوش نژاد با بیان اینکه کار در آزمایشگاه از لحاظ درجه سختی و زیان‌بار بودن در درجه دو تقسیم بندی می‌شود، افزود: با توجه به خطرات شغلی مانند قرار گرفتن این افراد در مقابل مواد بیماری‌زا، عفونی و شیمیایی، استرس روانی بالا در تشخیص‌های حیاتی، خطاهای احتمالی و سختی کار فیزیکی در بخشی از قسمت‌های آزمایشگاه؛ می‌توان گفت گاها حقوق دریافتی متناسب با سختی کار و تخصص افراد نیست.
وی عنوان کرد: برخی از شرایط فیزیکی و جسمی که کارکنان در آزمایشگاه به آن نیازمند هستند، شامل بینایی خوب، توانایی ایستادن‌ طولانی مدت، هماهنگی چشم و دست و توانایی کار تیمی می‌شود و از لحاظ روحی و روانی افراد باید مسئولیت پذیر باشند، تحمل فشار کاری بالا را داشته باشند همچنین دقت بالا در کار، تعهد حرفه‌ای و رازداری پزشکی داشته باشند.
خوش نژاد با بیان اینکه کار جامعه آزمایشگاهی، پایه تشخیص پزشکی است، اهمیت آن را یادآور شد و گفت: بیش از ۷۰ درصد تصمیمات درمانی بر اساس نتایج آزمایشات صورت می‌گیرد همچنین بررسی اثربخشی داروها در روش‌های درمانی، پیشگیری از بیماری‌ها؛ شناسایی ریزفاکتورها در بروز بیماری و تحقیقات پزشکی که نقش کلیدی در مطالعات بالینی دارند؛ همه به واسطه علوم آزمایشگاهی انجام می‌گیرد.
وی اضافه کرد: به روزرسانی مستمر دانش و مطالعات کارکنان آزمایشگاه با توجه به پیشرفت سریع این حوزه می‌تواند جزء چالش‌های روزانه این افراد باشد همچنین تعامل با بالین و پزشکان در شرایطی که نتیجه آزمایشات غیر طبیعی است، نگهداری و عیب‌یابی وسایل پیشرفته آزمایشگاه و مدیریت حجم بالای نمونه‌ها با حفظ دقت آن می‌تواند از دیگر چالش‌های این کار تلقی شود.
خوش نژاد با بیان اینکه کارکنان علوم آزمایشگاهی مانند سایر رشته‌ها باید همگام با پیشرفت تکنولوژی، مهارت‌های خود را برای موفقیت بیشتر تقویت کنند، گفت: مهارت فناوری اطلاعات، کار با سیستم‌های اطلاعاتی آزمایشگاه، تحلیل داده‌های آزمایشگاهی و مهارت‌های دیجیتال مانند هوش مصنوعی در مدیریت داده‌های بالینی برای تفسیر نتایج با پارامترهای متفاوت جزء مهارت‌های نوینی است که می‌تواند به جامعه علوم آزمایشگاهی کمک کند.
وی یادآور شد: کارشناسان علوم آزمایشگاهی تا مدرک PHD می‌توانند با گرایش‌های متفاوت و تخصصی ادامه تحصیل بدهند همچنین دوره تکمیلی بعد از دوره PHD وجود دارد و گذراندن این دوره‌ها برای کارشناسان توصیه می‌شود.
تشخیص انواع بیماری به واسطه علوم آزمایشگاهی
محمد بهادران، دانشجوی PHD بیوشیمی بالینی و ناظر فنی آزمایشگاه در گفت‌وگو با ایسنا درباره سختی کار متفاوت در رشته‌های پزشکی و پیراپزشکی، اظهار کرد: کارشناسان این رشته ممکن است به واسطه برخورد با نمونه آلوده، سرسوزن‌های آلوده یا آغشته به ویروس‌های HIV و HPS یا عوامل عفونی، قارچی و میکروبیال در صورت عدم رعایت پوشش‌های فردی، فنی و ایمنی دچار بیماری شوند.
وی تصریح کرد: همزمان با پیشرفت تکنولوژی و اتوماسیون شدن بخش‌های آزمایشگاهی، نیاز به نیروی انسانی در بخشی از کار، کاهش یافته اما بخش‌های تشخیص و بررسی در آینده نیز نیازمند نیروی ماهر و متخصص خواهد بود.
بهادران با بیان اینکه برخورد با انواع نمونه‌های ادرار، مدفوع و خون جزء سختی این کار محسوب می‌شود، گفت: مواجهه طولانی مدت با انواع نمونه‌ها، شلوغی‌های مناسبتی به واسطه اپیدمی‌های انواع ویروسی یا تغییر فصل‌ها از سختی کار این رشته تلقی می‌شود همچنین با توجه به اینکه نظام مشخصی برای کارشناسی و ارشد این رشته وجود ندارد، حقوق دریافتی در مراکز دولتی یا خصوصی متناسب با سختی کار نیست و این مسئله به خصوص در مراکز خصوصی بسیار پررنگ‌تر است.
وی تصریح کرد: با توجه به کتاب «هنری دیویدسون» معتبرترین کتاب پزشکی، نقش علوم آزمایشگاه آنجایی مشخص می‌شود که تشخیص انواع بیماری‌ها به واسطه نتیجه آزمایشات مشخص می‌گردد؛ بنابراین باید نگاه ویژه‌ای به این رشته و کارشناسان آن داشت.
بهادران مسائل مالی را جزء چالش‌های جدی کارشناسان علوم آزمایشگاهی معرفی کرد و افزود: شرایط مالی این رشته نسبت به دیگر رشته‌های پیراپزشکی ضعیف‌تر است همچنین یادگیری روش‌ها، برنامه‌ها، فناوری‌ها و متدهای نوین مانند هوش مصنوعی برای کارکنان این رشته امری ضروری تلقی می‌شود.
وی یادآور شد: امیدوارم با توجه بیشتر به این رشته مخصوصا در حوزه آموزش، دانشگاه و تناسب عملی بودن واحدها و در نظر گرفتن شرایط شغلی بتوان با قدرت بیشتری در حوزه تشخیص و درمان بیماری‌های متفاوت گام برداریم.
مسائل اقتصادی؛ چالش روزمره جامعه علوم آزمایشگاهی
ابراهیم خیرخواه، کارشناس مسئول آزمایشگاه که از سال ۱۳۷۳ وارد عرصه درمان شده و در قسمت آزمایشگاه شروع به فعالیت کرده است، سختی کار رشته آزمایشگاه را نسبت به دیگر رشته‌های پیراپزشکی بیشتر دانست و گفت: توانمندی نیروهای کار در آزمایشگاه و مواجهه آنان با انواع بیماری‌های عفونی یکی از ویژگی‌هایی است که کارشناسان مربوط باید داشته باشند.
وی بیان کرد: با توجه به اینکه اکثر مراجعان به سبب بیماری‌هایشان، روحیه‌هایی آسیب دیده و ضعیف دارند، باید کارکنان آزمایشگاه برخوردی محترمانه همراه با دلسوزی داشته باشند همچنین با وجود پیشرفت در تکنولوژی و دستگاه‌های نو ظهور در عرصه کار آزمایشگاهی، کارشناسان باید مهارت خود را برای استفاده از این وسایل بهبود ببخشند.
خیرخواه با بیان اینکه جامعه آزمایشگاهی، قشری مظلوم واقع شده، افزود: حقوق دریافتی کارکنان بخش آزمایشگاهی به خصوص در بخش خیریه و خصوصی قابل تحقیق و تامل است. برای کار در آزمایشگاه، افراد باید از قوای جسمانی خوبی برخورار باشند زیرا ممکن است فرد، ساعت‌ها پشت میکروسکوپ بنشیند یا صبح تا ظهر بایستد.
وی اضافه کرد: جامعه سفیدپوشان آزمایشگاهی نقش اول را در تشخیص بیماری و درمان آن دارند و یکی از چالش‌های روزمره این قشر مربوط به مسائل مادی است که حقوق دریافتی، نامتناسب با سختی شغل است و برای رفع این مشکلات اقتصادی به اجبار دو الی سه شیفت کار می‌کنند و برای تقویت بنیه علمی خود زمان کافی ندارند.
به گزارش ایسنا، خیرخواه مهارت کار با هوش مصنوعی، فناوری اطلاعات و دانش نوین را برای همه افراد و به ویژه آزمایشگاهیان ضروری دانست و گفت: در عرصه علوم آزمایشگاهی یادگیری مهارت‌های جدید ضروری است؛ همچنین فناوری و اطلاعات باید همگام با کادر درمان باشد تا با بروز شدن دانش پرسنل تحولاتی در حوزه درمان ایجاد کرد، بنابراین آینده شغلی این رشته شامل فرصت‌های نوظهوری است.