قد کشیدن هنر بومی و سنتی در هیاهوی بازار پوشاک خارجی

پیر باشید یا جوان، دهه هفتادی یا دهه پنجاهی، چه زن باشید و چه مرد فرقی نمی‌کند، داشتن هویت ایرانی برای‌تان کافی‌ است که شما یک دست لباس سنتی یا زیورآلات صنایع‌دستی در کمدتان داشته باشید و یا حداقل سالی یک بار هم که شده سر از فروشگاه‌های پوشاک سنتی دربیاورید. خرید پوشاک سنتی با الیاف طبیعی چند دهه‌ای است که اقبال بلندی میان نسل جوان ایرانی پیدا کرده، به دلایل متعددی که شاید بتوان مهم‌ترین آن‌ها را نوستالژی جمعی، سازگاری با طبیعت و حفاظت از محیط‌زیست، میل به احیاء و حفظ هویت ایرانی، دور شدن از زندگی ماشینی و تناسب سنت با روح فرهنگی- اجتماعی جامعه دانست. مهرداد بکران‌بهشت ۴۱ ساله است و کمتر از یک دهه پیش با همکاری ۲ نفر از اعضای خانواده و اندکی سرمایه، نخستین فروشگاه پوشاک سنتی مرکز مازندران را راه‌اندازی کرد، فروشگاهی که در ادامه توسعه یافت و حالا به مرکزی برای دوست‌داران صنایع‌دستی و پوشاک سنتی با الیاف طبیعی تبدیل شده، از کیف‌های دست‌دوز و زیورآلاتی که با مواد طبیعی ساخته شده تا لباس‌هایی که رد پای هنر سنتی ایرانی در طرح‌ و الگوی آنها نمایان است. مخاطبان او چه مجازی و چه حقیقی، در سراسر کشور برند او را می‌شناسند. در گفت‌وگوی پیش رو، بکران‌بهشت به پرسش‌های ما درباره انگیزه راه‌اندازی فروشگاهی با محصولات تولید داخلی و راه‌های دوام در بازاری که با محصولات خارجی محاصره شده پاسخ می‌دهد. از ابتدای راه برای‌مان بگویید، چطور به فکر راه‌اندازی فروشگاه پوشاک سنتی افتادید؟ شروع داستان این فروشگاه به خواهرم و همسرش و این که رشته هر دو نفرشان هنر بود برمی‌گردد، آنان به فعالیت در این حیطه علاقه‌مند بودند و به فکر افتادیم که از توانمندی خودمان و امکانات موجود برای ایجاد کسب‌وکار استفاده کنیم. آن زمان تمایل عمومی به پوشاک سنتی تازه شکل گرفته بود و ما هم به‌عنوان تنها فروشگاه پوشاک سنتی با الیاف طبیعی در استان از این اقبال عمومی بهره‌مند شدیم. چند سالی شراکت داشتیم و بعد مسیرمان از هم جدا شد و من هم‌چنان در این مسیر در حال ادامه کار هستم. سرمایه اولیه‌تان چقدر بود؟ در زمینه اشتغالزایی چقدر موفق بوده‌اید؟ تقریبا ۸ سالی از شروع فعالیت‌مان می‌گذرد، درباره سرمایه اولیه هم باید بگویم آن زمان سرمایه زیادی نداشتیم و با حدود ۶ میلیون تومان توانستیم کارمان را شروع کنیم. از ابتدا سبک کار ما سنتی و الیاف طبیعی بود و در طول زمان توسعه پیدا کرد. از آنجا که نوع فعالیت آقای بکران‌بهشت ارتباط مستقیم با مشاغل خانگی دارد، از وی درباره میزان اشتغالزایی مستقیم و غیرمستقیم پرسیدم و پاسخ داد: از ابتدای کار غیر از ۲ یا ۳ تولیدکننده اصلی، مابقی همکاران ما تولیدکننده‌های کوچکی بودند که رشته تحصیلی آنها هنر بوده و با حال و هوای کار ما آشنایی دارند. در طول این مدت به کمک فضای مجازی با تولیدکننده‌های بیشتری آشنا شدیم و پیشنهادهایی از طرف آنها برای همکاری داشتیم، تعدادی هم طی تعامل و ارتباط با همکارانی که فعالیت مشابه داشتند معرفی می‌شدند، در حال حاضر ۳ نفر اشتغال مستقیم در فروشگاه داریم و در بخش صنایع‌دستی و زیورآلات هم دست‌کم ۱۰ نفر اشتغال ایجاد شده و در بخش پوشاک هم با طیف وسیعی از تولیدکننده‌ها که بیشتر آن‌ها را بانوان تشکیل می‌دهند همکاری می‌کنیم. بخش پوشاک پیچیدگی بیشتری به لحاظ گزینش تولیدکننده دارد، چون این بخش گسترده‌تر است و از شال تا لباس چندتکه را دربر می‌گیرد. به‌عنوان مثال یکی از همکاران ما ابتدا فقط در تولید و فروش شال با ما همکاری می‌کرد و الان چند سالی است که توانسته کارش را در تولید مانتو نیز توسعه دهد. چه معیارهایی در طراحی یک محصول برای‌تان مهم است؟ بعضی از لباس‌های شما تلفیقی از سبک سنتی و مدرن است که کاربردی شده‌اند، کمی در این‌باره توضیح بدهید. معیار ما دوخت و طرح نوآورانه است که بتواند سلیقه عمومی را تامین کند و در عین‌ حال کاربردی باشد. ظرافت دوخت، خلاقیت در طراحی و توسعه پوشاک سنتی ایرانی معیار اصلی فعالیت برند ما است. لباس‌ها به دلیل خاص بودن در تعداد و مدل‌های کم تولید می‌شوند و تقریبا از هر مدل ۱۰ تا ۱۲ عدد تولید می‌کنیم و بعد به سراغ مدل‌های دیگر می‌رویم. در این سال‌ها که تعامل‌مان با استان‌های دیگر بیشتر شده مدل‌های تلفیقی را هم طراحی و وارد بازار کردیم. استفاده از سوزن‌دوزی بلوچ، تلفیق پارچه‌های ترکمن با پارچه‌های ساده و تک‌رنگ، چاپ سنتی روی لباس و لباس با الیاف ارگانیک (طبیعی) گزینه‌هایی بودند که در سال‌های اخیر تولید کردیم و مورد استقبال قرار گرفت. به نظرتان چرا در سال‌های اخیر توجه مردم به پوشاک الیاف طبیعی بیشتر شده‌است؟ به نظرم بخش زیادی از این توجه به آگاهی و حساسیت مردم نسبت به محیط‌زیست و حفظ آن در سال‌های اخیر برمی‌گردد، دلیل دیگر، ۱۰۰ درصد پنبه‌بودن الیاف طبیعی است که حساسیتی ایجاد نمی‌کند و باعث می‌شود شما همیشه در لباس احساس راحتی داشته باشید. بیشتر افراد علاقمند به پوشاک سنتی به سمت تولیدات الیاف طبیعی می‌روند، این فناوری از گذشته در ایران بوده و تمام لباس‌های سنتی ما با مواد بومی طبیعی، نخ‌های دست‌ریس و پارچه‌هایی بافته‌شده از الیاف طبیعی تهیه می‌شدند، احیای نساجی سنتی و تلفیق هنر و نوآوری در تولید یکی از راه‌هایی رونق تولید پوشاک داخلی است، چراکه گرایش جامعه به پوشاک سنتی و تولیدشده با مواد طبیعی در حال رشد است. قد کشیدن هنر بومی و سنتی در هیاهوی بازار پوشاک خارجی چطور در بازاری که تمایل به خرید پوشاک تولید داخل کمتر از نمونه‌های مشابه خارجی به‌ویژه برندهای ترک است، دوام آوردید؟ اصلا راحت نبود اما توانستیم؛ اوایل کارمان مردم هیچ شناختی نداشتند و حتی مسخره می‌شدیم و به لباس‌های ما می‌خندیدند، در مقابل مخاطبانی هم داشتیم که درک درست آن‌ها از لباس سنتی و طراحی نو، به بقای ما کمک کرد و حضورشان دلگرمی ما برای ادامه روند این سبک کار شد. هدف اصلی ما حمایت از تولیدکننده داخلی و رشد تولید داخلی است. بارها اتفاق افتاده که مشتری می‌پرسد لباس ترک ندارید؟ اینجا وظیفه من تولیدکننده آگاهی‌رسانی است، نه با این هدف که مشتری حتما از برند ما خرید کنند، بلکه برای ایجاد شناخت در جامعه که پوشاک سنتی تنها لباس بومی و محلی نیست، بلکه پوشاکی است که با تکیه بر فناوری و طرح سنتی به‌روزرسانی شده و در هر فضایی قابل‌استفاده است. خوشبختانه در این مسیر با اطلاع‌رسانی در فضای مجازی و صحبت درباره پوشاک ایرانی، تاریخچه آن، اهمیت الیاف طبیعی و این که چطور تهیه می‌شوند، تا اندازه زیادی توانستیم اثرگذار باشیم‌. آیا می‌توانیم به فضای مجازی به‌عنوان بستری برای اشتغالزایی و توسعه نگاه کنیم؟ قطعا، فضای مجازی از ۲ جنبه مهم است؛ یکی تعامل با همکاران در شهرها و استان‌های دیگر از تولیدکننده گرفته تا فروشنده، دوم درآمدزایی از طریق اینترنت. تا قبل از فیلترینگ بیشتر از ۳۰ درصد فروش ما از بسترهای تلگرام و اینستاگرام بود و در همین ۲ پلتفرم با تولیدکننده‌ها و هنرمندانی آشنا شدیم که در زمینه لباس سنتی فعال بودند اما به هر دلیلی امکان فروش نداشتند؛ مثلا سوزن‌دوز بلوچ یا فروشنده شال ترکمن یا حتی طراحان داخلی که امروز به‌واسطه همین فضا مشغول به کار شدند. فروش اینترنتی ما بیشتر به خارج استان بوده و بیشتر خریداران به ترتیب متعلق به تهران، جنوب کشور، مشهد، کردستان و کرمان هستند. از طرف دیگر شما یک روز فروش حضوری خوبی ندارید و ممکن است در فضای مجازی ضرر همان روز جبران شود، به عبارتی می‌توان گفت این ۲ فضا همدیگر را پوشش می‌دهند. شیوه قیمت‌گذاری شما به چه شکل است؟ قیمت‌های کالاها از ۲۰۰ هزار تومان شروع و تا ۹۰۰ هزار تومان ادامه دارد که مربوط به مانتو و شلوار است و یک لباس دو تکه شمرده می‌شود. تلاش ما، بقا در بازار با توجه به گرانی‌ها و کمبود مواد اولیه است، برای همین سودمان را زیاد نمی‌کنیم تا هم خودمان و هم باقی تولیدکننده‌های همکار ما به کار ادامه دهند. به توسعه برند هم فکر می‌کنید و چه برنامه‌هایی برای آن دارید؟‌ یکی از برنامه‌های ما برای توسعه تولید و برندمان گرفتن مجوز کیف و کفش است، فروشندگان شهرهای دیگر مانعی برای فروش هم‌زمان پوشاک و کیف‌وکفش ندارند اما چند باری که گیوه و کیف سنتی برای فروش آوردیم گفتند تداخل صنف داریم، برای همین دنبال مجوز صنایع‌دستی برای توسعه تولید صنایع‌دستی و فروش تولید داخلی هستیم.