تازه ها
طالبان کلید ارتباط دیجیتال کل کشور با جهان را قطع کرد؛
چه بر سر کسب و کار‌ها و اقتصاد نیمه جان افغانستان می‌آید؟
«برای هیچ‌کدام از پیامک‌هایی که به اقوامشان در افغانستان فرستاده پاسخی نیامده و همه تلفن‌ها با پیغام تکراری اپراتور که این تماس مسدود است روبه‌رو می‌شود.» این موضوع روایت‌های پراکنده درباره قطع بودن نه فقط اینترنت، بلکه تلفن و پیامک را هم تایید می‌کند. اکنون به نظر می‌رسد هیچ کاربری در هیچ نقطه‌ای از این کشور به اینترنت دسترسی ندارد. یکی از کاربران اصالتا افغانستانی می‌گوید سکوتِ حتی حساب‌های سایبری نزدیک به طالبان، این قطعی سراسری را تأیید می‌کند.
در بحبوحه بی‌ثباتی‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی که افغانستان را در برگرفته است، اقدام اخیر برای قطع گسترده اینترنت فیبر نوری در سراسر کشور، ضربه‌ای مهلک بر پیکر نیمه‌جان اقتصادی این ملت جنگ‌زده وارد کرده است. این قطع ارتباط که دسترسی میلیون‌ها نفر را به دنیای خارج و زیرساخت‌های حیاتی دیجیتال مختل کرده، نه‌تنها یک سیاست سرکوبگرانه، بلکه یک فاجعه اقتصادی است که مسیر کوچک شدن هرچه بیشتر اقتصاد و نابودی فرصت‌های شغلی را هموار می‌سازد، آن هن در جهانی که بیشتر فرصت‌های شغلی آن از مسیر اقتصاد دیجیتال و ارتباط اینترنتی میان کسب و کار‌ها با کاربران می‌گذرد.
بر اساس گزارش‌های بین‌المللی و داده‌های اولیه، شوک ناشی از خاموشی دیجیتال، بخش‌های کلیدی اقتصاد را فلج کرده و خطر انزوای عمیق‌تر افغانستان از بازار‌های جهانی را به واقعیت تبدیل می‌کند.
فلج شدن تجارت، بانکداری و معیشت
اثرات اقتصادی قطع اینترنت، از مرز‌های گمرکی آغاز می‌شود و تا درون کسب‌وکار‌های کوچک و زندگی روزمره مردم نفوذ می‌کند. گزارش‌ها حاکی از توقف یا اختلال جدی در خدمات بانکی و سیستم‌های مالی است. همان‌طور که یوناما (هیات سازمان ملل متحد در افغانستان) هشدار داده، این قطعی می‌تواند سیستم‌های بانکی و مالی را فلج کند و محدودیت دسترسی به حواله‌های مالی (که شریان حیاتی اقتصاد متکی به کمک‌های خارجی و مهاجران است) و مراقبت‌های پزشکی را به همراه داشته باشد.
آمار‌ها در گذرگاه‌های مرزی مانند مرز دوغارون با ایران، به وضوح نشان می‌دهد که وابستگی سیستم‌های گمرکی و تجاری به اینترنت، منجر به توقف خروج و پذیرش صد‌ها کامیون و ایجاد صف‌های طولانی شده است. این توقف در مبادلات تجاری، خسارات قابل توجهی به تجار دو کشور وارد کرده و زنجیره تأمین کالا را مختل می‌سازد. در کشوری که زیرساخت‌هایش ضعیف و شکننده است، جایگزین کردن سیستم‌های آنلاین با روش‌های دستی، به کندی و آشفتگی منجر شده و به‌طور مستقیم بر کاهش سرعت گردش تجارت و افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل تأثیر می‌گذارد.
ماجرا از کجا آغاز شد؟
داستان این خاموشی از حدود دو هفته پیش و با صدور دستوری از سوی رهبر طالبان برای قطع اینترنت فیبر نوری خانگی با بهانه «جلوگیری از اشاعه فحشا و منکرات» آغاز شد. البته این ظاهر ماجرا بود و به نظر می‌رسید که ریشه آن به یک اختلاف در بین طالبان برمی‌گردد.
سایت زومیت از قول برخی منابع گزارش داده که پشت پرده این تصمیم، رقابت یک شرکت دولتی برای انحصار بازار فیبر نوری خانگی بوده است. گفته می‌شود این شرکت با ارسال نامه‌هایی به رهبر طالبان، بر مسائل اخلاقی توسعه فیبر نوری تأکید کرده و فشار‌هایی برای محدودسازی آن وارد کرده است.
هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان که مشاوران فنی و تخصصی ندارد، این هشدار‌ها را تهدیدی جدی تلقی کرده و سرانجام در نشست با والی‌های محلی دستور قطع اینترنت فیبر نوری را صادر کرده است؛ تصمیمی که پیامد آن نه فقط حذف فیبر نوری، بلکه خاموشی کامل اینترنت در سراسر کشور شد.
والی بلخ، که به تندروی شهرت دارد، اولین کسی بود که این دستور را اجرا کرد. اما این اقدام به‌سرعت از کنترل خارج و به یک دومینو تبدیل شد. در ولایاتی مانند قندهار، مزارشریف و جلال‌آباد، علاوه بر فیبر نوری، اینترنت‌های DSL و وایرلس نیز قطع شدند. از همان زمان که اینترنت ولایاتی که فاقد زیرساخت فیبر نوری بودند به‌طور کامل قطع شد، قابل پیش‌بینی بود که سناریوی طالبان فقط به فیبر نوری محدود نخواهد ماند.
از دست رفتن فرصت‌های شغلی دیجیتال و تعمیق شکاف جنسیتی
تأثیر این خاموشی بر بازار کار و اشتغال، به‌ویژه در بخش رو به رشد اقتصاد دیجیتال، ویرانگر است. با وجود شکنندگی کلی اقتصاد، در سال‌های اخیر هزاران نفر، از جمله تعداد قابل توجهی زنان و دختران که با محدودیت‌های حضور در جامعه روبه‌رو هستند، به کسب‌وکار‌های آنلاین، آموزش از راه دور، فریلنسینگ (آزادکاری) و ارائه خدمات دیجیتال روی آورده بودند.
دیده‌بان حقوق بشر تأکید کرده که اقدامات طالبان برای قطع اینترنت، معیشت میلیون‌ها افغان را به خطر می‌اندازد. این قطع ارتباط، عملاً بسیاری از این فرصت‌های شغلی را یک‌شبه از بین برده است. زنان و دخترانی که به تحصیلات آنلاین یا فروش صنایع دستی از طریق پلتفرم‌های دیجیتال دل بسته بودند، اکنون در انزوایی مضاعف گرفتار شده و مسیر باقی‌مانده برای یادگیری و اشتغال آنلاین را مسدود می‌بینند.
برآورد‌های دقیق در مورد میزان کوچک شدن اقتصاد (کاهش تولید ناخالص داخلی) در اثر این اقدام، هنوز به‌صورت رسمی توسط نهادهایی، چون بانک جهانی یا برنامه توسعه سازمان ملل (UNDP) منتشر نشده است، اما با توجه به اینکه این نهاد‌ها پیش از این هم نسبت به شکنندگی شدید اقتصاد افغانستان هشدار داده بودند و طبق گزارش UNDP، تولید ناخالص داخلی در سال‌های پس از ۲۰۲۱ سقوطی بی‌سابقه (بیش از ۲۰٪) را تجربه کرده بود، می‌توان انتظار داشت که این شوک جدید، اقتصاد را وارد فاز رکود عمیق‌تری کند و چشم‌انداز بهبود را تیره‌تر سازد. هر روز قطعی گسترده اینترنت، به معنی میلیون‌ها دلار ضرر مستقیم و غیرمستقیم در معاملات متوقف‌شده، خدمات بانکی مختل‌شده و از دست رفتن دستاورد‌های زیرساختی دیجیتال است.
صدای خاموش‌شدگان
این قطعی، نه‌تنها اقتصاد، بلکه حقوق اساسی مردم را نیز نقض می‌کند. فرشته عباسی، پژوهشگر دیده‌بان حقوق بشر در افغانستان، هشدار داده است که «هرچه این محدودیت‌ها طولانی‌تر شود، پیامد‌های آن برای مردم و کشور زیان‌بارتر خواهد بود.» اکنون که افغان‌ها از جهان جدا افتاده‌اند، این اقدام مهاجرت نیروی متخصص و فعالان دیجیتال را تسریع کرده و کشور را از سرمایه‌های انسانی باقی‌مانده نیز محروم می‌سازد.
پس از شکست ناگهانی و مایوس کننده حکومت جمهوری در افغانستان به نظر می‌رسد جامعه جهانی و نهاد‌های بین‌المللی نیز افغانستان را به حال خود رها کردند و حالا شاید بتوان گفت خاموشی دیجیتال، آخرین میخ بر تابوت تلاش‌ها برای بازیابی اقتصادی افغانستان است.
گزارش:فرشید غضنفر پور
ارسال نظرات