تازه ها
درگفت وگو با عضو هیئت مدیره انجمن مامایی بررسی شد
۱۵ اردیبهشت‌ماه، در تقویم ملی ایران به عنوان روز ماما نام‌گذاری شده است؛ روزی برای پاسداشت تلاش‌های بی‌وقفه جامعه‌ای حرفه‌ای که در خط مقدم سلامت مادران، نوزادان و خانواده‌ها قرار دارند. ماما‌ها با نقش حیاتی خود در ارائه مراقبت‌های بارداری، تسهیل زایمان ایمن و ترویج زایمان طبیعی، ستون مهمی از نظام سلامت کشور را تشکیل می‌دهند.
در سال‌های اخیر، جامعه مامایی با وجود چالش‌های متعدد اقتصادی، اجتماعی و ساختاری، دستاورد‌های چشمگیری داشته است؛ از جمله کاهش مرگ و میر مادران و نوزادان، افزایش پوشش زایمان ایمن، گسترش خدمات مشاوره‌ای، و ارتقای جایگاه علمی و حرفه‌ای این قشر. با این حال، اشتغال ماما‌ها همچنان با موانعی نظیر کمبود فرصت‌های شغلی، محدودیت در جذب نیرو در مراکز درمانی، و مشکلات بیمه‌ای و اقتصادی مواجه است.
در این گزارش، به مناسبت روز ماما، ضمن بررسی وضعیت فعلی اشتغال و فعالیت ماما‌ها در کشور، گفت‌وگویی نیز با عضو هیئت مدیره انجمن مامایی ایران داشته‌ایم تا نگاهی دقیق‌تر به مسائل، چالش‌ها و افق‌های پیش‌روی این حرفه داشته باشیم آنچه درذیل می‌خوانید ماحصل این گفتگو است.
انجمن علمی مامایی؛ حامی علمی و صنفی ماما‌های کشور
وی با اشاره به جایگاه انجمن علمی مامایی ایران، گفت: این انجمن یک نهاد علمی و غیردولتی (NGO) است که مأموریت اصلی آن ارتقاء دانش و مهارت‌های علمی ماماهاست. هدف، توانمندسازی همکاران در زمینه‌های مختلف مانند مراقبت‌های دوران بارداری، زایمان، بیماری‌های زنان و سلامت مادر و کودک است تا دانش آن‌ها با استاندارد‌های جهانی همگام شود.
نایب‌رئیس جمعیت مامایی ایران افزود: علاوه بر آموزش، انجمن نقش مؤثری در رایزنی با ارگان‌های مختلف از جمله وزارت بهداشت و مجلس برای حل مشکلات صنفی ماما‌ها دارد. اگرچه انجمن سیاست‌گذار نیست، اما می‌تواند به‌عنوان بازوی مشورتی در تدوین سیاست‌های حوزه سلامت نقش‌آفرینی کند.
برگزاری کنگره، بازآموزی و کارگاه‌های تخصصی
عرفانی در خصوص اقدامات علمی انجمن خاطر نشان کرد: برنامه‌های متنوعی از جمله بازآموزی‌های ساعتی تا دوره‌های یک‌روزه، کنگره‌ها و سمینار‌های کشوری و بین‌المللی برگزار می‌شود. از جمله دوره‌های پرطرفدار، دوره زایمان فیزیولوژیک و مامای همراه است که با مجوز وزارت بهداشت برگزار و مدارک معتبر ارائه می‌شود.
وی درادامه تأکید کرد: این دوره‌ها باعث توانمندسازی ماما‌ها و ایجاد فرصت درآمدزایی برای آن‌ها می‌شود، چه در مراکز دولتی و چه در مطب‌های خصوصی.
وضعیت فعلی ماما‌ها در کشور
در حال حاضر حدود ۸۰ هزار ماما در سامانه نظام پزشکی کشور ثبت شده‌اند. با این حال، تمامی این افراد در چرخه ارائه خدمات فعال نیستند؛ چرا که بخشی از آنان فوت شده، بازنشسته شده یا مهاجرت کرده‌اند.
تعداد ماما‌های فعال در کشور
برآوردها نشان می‌دهد که بین ۵۰ تا ۶۰ هزار ماما به صورت فعال در حال ارائه خدمات در مراکز بهداشتی، درمانی، و دانشگاه‌ها هستند.
بیش از ۲۲ هزار ماما در شبکه بهداشت و درمان، از دورافتاده‌ترین روستا‌ها تا پیشرفته‌ترین مراکز شهری، مشغول ارائه خدمات بهداشتی اولیه به زنان و خانواده‌ها هستند. این افراد خط ارتباطی اولیه با جامعه و خانواده‌ها محسوب می‌شوند.
حدود ۲۶ تا ۲۷ هزار ماما نیز در زایشگاه‌ها و مراکز درمانی فعالیت دارند و نقش کلیدی در مراقبت‌های دوران بارداری و انجام زایمان‌های طبیعی ایفا می‌کنند.
وضعیت مطب‌های مامایی در کشور
در سطح کشور، ۱۰ هزار مجوز مطب مامایی صادر شده است؛ اما بر اساس برآوردها، تنها حدود ۷ هزار مطب فعال هستند. دلیل این کاهش، عمدتاً افزایش هزینه‌های اقتصادی، مالیات، و فشار‌های اقتصادی در سال‌های اخیر بوده که موجب شده بسیاری از همکاران مطب‌های خود را غیرفعال کنند.
مراکز مشاوره مامایی
در کنار مطب‌ها، نزدیک به ۲۰۰ مرکز مشاوره مامایی نیز در سراسر کشور راه‌اندازی شده است. این مراکز با محوریت آموزش مادران باردار، به‌ویژه در زمینه ترویج زایمان طبیعی، خدمات مشاوره‌ای و آموزشی ارائه می‌دهند
فرصت‌های ادامه تحصیل برای ماما‌ها
عرفانی در ادامه به فرصت‌های تحصیلی اشاره کرد و گفت: امکان ادامه تحصیل در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا برای ماما‌ها فراهم است. در ارشد، گرایش‌هایی مانند آموزش مامایی و بهداشت مادر و کودک بیشترین متقاضی را دارد. همچنین رشته‌هایی، چون مشاوره در مامایی، ژنتیک انسانی، سلامت سالمندی، مدیریت خدمات بهداشت و درمان و... نیز برای ادامه تحصیل مناسب هستند.
وی اضافه کرد: «در مقطع دکترا نیز گرایش‌هایی، چون بهداشت باروری و بیولوژی تولید مثل از مهم‌ترین حوزه‌های انتخابی ماما‌ها هستند که می‌توانند به صورت آموزشی یا پژوهشی در آن فعالیت کنند.
جذب هیئت علمی و فرصت‌های شغلی گسترده
عرفانی درمورد جذب هئیت علمی و فرصت‌های شغلی گفت:فارغ‌التحصیلان ارشد و دکترا می‌توانند در دانشگاه‌ها به‌عنوان عضو هیئت علمی از مرتبه مربی تا استاد فعالیت داشته باشند. همچنین می‌توانند در مراکز پژوهشی، کلینیک‌های تخصصی، پروژه‌های تحقیقاتی و سیاست‌گذاری‌های سلامت مشارکت فعال داشته باشند.
نیاز کشور به ماما‌های بیشتر بر اساس استاندارد‌های جهانی
وی در پاسخ به پرسشی درباره کمبود یا مازاد نیرو‌های مامایی گفت: اگر خدمات مامایی طبق استاندارد‌های جهانی به ماما‌ها سپرده شود، حتی با احتساب دانشجویان و ماما‌های فارغ‌التحصیل، باز هم کمبود نیرو خواهیم داشت. هرچند برخی از بیکاری در بین فارغ‌التحصیلان سخن می‌گویند، اما این موضوع در سایر رشته‌ها هم دیده می‌شود و ناشی از سیاست‌های جذب است نه مازاد نیرو.
مامای موفق کیست؟
عرفانی درادامه گفت: واقعیت این است که یک مامای موفق، باید در برقراری ارتباط با گروه هدف یعنی زنان، دختران و خانواده‌ها قوی عمل کند، آموزش بدهد، اعتماد ایجاد کند و بتواند خدمات لازم را ارائه دهد. چنین ماما‌هایی می‌توانند تأثیر مستقیم در افزایش نرخ زایمان طبیعی و بهبود سلامت جمعیت داشته باشند.
نقش حیاتی ماما‌ها در بحران‌ها
او با اشاره به شعار امسال روز جهانی مامایی که از سوی کنفدراسیون جهانی مامایی تعیین شده، اظهار داشت: شعار امسال این است: "مامایی، حرفه‌ای حیاتی و نجات‌بخش در بحران‌ها". در شرایط بحرانی، ماما باید بتواند با مهارت و آرامش جان مادر، کودک و حتی خانواده را نجات ده.
مهم‌ترین ویژگی‌های شخصیتی یک ماما
عرفانی در توصیف ویژگی‌های ضروری برای یک ماما گفت: ماما باید به‌روز، آگاه، صبور، مهربان، جسور و عاشق حرفه‌اش باشد. ارتباط انسانی، حمایت عاطفی و توانایی تصمیم‌گیری در شرایط حساس از مهم‌ترین ویژگی‌هاست.
او اضافه کرد: «عشق به مامایی است که ماما را در این مسیر پرریسک و حساس نگه می‌دارد؛ رشته‌ای که با جان دو انسان – مادر و نوزاد – سروکار دارد.
چالش‌های مهم پیش روی ماما‌ها
وی در بخش دیگری از گفتگو به چالش‌های جدی اشاره کرد: یکی از مشکلات آموزشی، کاهش فرصت‌های عملی برای دانشجویان است. نرخ پایین زایمان طبیعی باعث شده تا برخی از دانشجویان حتی تجربه کافی در موارد پایه‌ای مثل زایمان یا گذاشتن IUD نداشته باشند. از طرفی، بعد از ورود به بازار کار، فرسودگی شغلی، شیفت‌های طاقت‌فرسا، حقوق ناکافی و نبود حمایت کافی از طرف سیستم درمانی، چالش‌های اصلی همکاران ماست.
ورود فناوری به دنیای مامایی؛ فرصت یا تهدید؟
عرفانی درباره نقش تکنولوژی و هوش مصنوعی گفت: اپلیکیشن‌ها و تلمدیسین باعث ایجاد فرصت شغلی برای ماما‌ها شده‌اند. می‌توانند مشاوره دهند، آموزش ارائه کنند، نوبت‌دهی انجام دهند و حتی در مناطق دورافتاده به مادران باردار خدمات فوری ارائه دهند.
او افزود: هوش مصنوعی ابزار کمکی خوبی است، اما هیچ‌گاه جایگزین ارتباط انسانی در مامایی نخواهد شد. در تشخیص، تحلیل داده‌ها، بررسی سونوگرافی و آزمایش‌ها می‌تواند دقت خدمات را بالا ببرد، اما نقش اصلی همچنان بر عهده ماما باقی می‌ماند. آینده این حرفه، همکاری هوشمندانه بین انسان و فناوری است، نه رقابت با آن.
دستاورد‌های برجسته جامعه مامایی در سال‌های اخیر
۱. کاهش مرگ و میر مادران و نوزادان
نتیجه ارائه مراقبت‌های باکیفیت توسط ماما‌ها و آموزش مؤثر در زمینه زایمان طبیعی.
۲. افزایش پوشش زایمان ایمن و رشد زایمان طبیعی
از طریق ترویج زایمان کم‌درد و راه‌اندازی مراکز مشاوره مامایی در سراسر کشور.
۳. ارتقای جایگاه علمی و حرفه‌ای ماما‌ها
توسعه تحصیلات تکمیلی در رشته مامایی تا مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا
مشارکت فعال در سیاست‌گذاری‌های سلامت، به‌ویژه در اجرای قانون جوانی جمعیت.
۴. توسعه مراکز مشاوره مامایی در بخش خصوصی
افزایش دسترسی مادران باردار به مراقبت‌ها و ارتقاء آگاهی در انتخاب نوع زایمان.
۵. افزایش نقش ماما‌ها در نظام سلامت کشور
نقش کلیدی در ارائه خدمات سلامت زنان، خانواده و سلامت باروری.
۶. برگزاری دوره‌های آموزشی و علمی برای ماما‌ها
ارتقاء دانش و توانمندسازی حرفه‌ای همکاران در سطوح مختلف.
۷. بهبود پوشش بیمه‌ای خدمات مامایی
تسهیل دسترسی مردم به خدمات و حمایت بیشتر از ماما‌ها در نظام سلامت
چشم انداز حرفه مامایی
وی درادامه به چشم انداز حرفه مامایی در ده سال آینده اشاره کرد وگفت: اگرچه بسیاری از آرمان‌هایی که برای آینده این حرفه در نظر گرفته می‌شود، ممکن است در حال حاضر شبیه به یک مدینه فاضله به نظر برسد، اما تحقق آن‌ها دور از دسترس نیست؛ به‌شرطی که نگاه سیاست‌گذاران و متولیان حوزه سلامت به صورت جدی‌تر و عمیق‌تری معطوف به نقش ماما‌ها شود.
وی تاکید کرد: گر بخواهیم هم‌راستا با استاندارد‌های جهانی حرکت کنیم، ایده‌آل این است که هر مادر باردار در طول دوران بارداری‌اش، یک ماما را به‌عنوان مراقب و همراه در کنار خود داشته باشد. این مسئله نه تنها کیفیت خدمات ارائه‌شده به مادران، دختران و زنان را افزایش می‌دهد، بلکه می‌تواند معضل بیکاری در این حرفه را نیز تا حد زیادی برطرف کند.
با وجود این نگاه امیدوارانه، وی اذعان داشت: که فاصله زیادی تا رسیدن به چنین سطحی از خدمات وجود دارد. او ادامه داد: «برای تحقق این هدف، باید از فارغ‌التحصیلان این رشته به‌طور جدی‌تری در مراکز درمانی، بیمارستان‌ها و مراکز بهداشت استفاده شود. به‌ویژه با توجه به قانون جوانی جمعیت و نیاز کشور به افزایش فرزندآوری، نقش ماما‌ها باید پررنگ‌تر شود.»
به باور این کارشناس، ماما‌ها می‌توانند حتی در مدارس نیز برای آموزش‌های بهداشتی و سلامت جنسی و باروری به‌کار گرفته شوند. با این حال، وی هشدار داد که در صورت ادامه روند فعلی، احتمال تشدید موج مهاجرت ماما‌های توانمند وجود دارد. وی افزود: در سال‌های اخیر، بسیاری از ماما‌های حرفه‌ای و کاربلد کشور به دلیل نبود حمایت کافی، شرایط شغلی سخت، پوشش ضعیف بیمه‌ای و نبود جذب مناسب، مهاجرت کرده‌اند. اگر این روند ادامه یابد، ممکن است بخش بزرگی از نیروی انسانی ماهرمان را در این حوزه از دست بدهیم.
در پایان این گفتگو، وی بر ضرورت توجه جدی به مسائل صنفی ماما‌ها تأکید کرد و گفت: «اگر حمایت‌های لازم از ماما‌ها صورت گیرد، قطعاً می‌توانند نقش مؤثرتری در تحقق اهداف جمعیتی کشور ایفا کنند
گفتگو:لیلا قرنفلی
ارسال نظرات