نشست نکوداشت سیزدهمین سال درگذشت استاد میرمصطفی عالی‌نسب +تصاویر

گفتنی است میرمصطفی عالی‌نسب متولد ۱۲۹۶ در تبریز  که در ۷ تیر ۱۳۸۴ در تهران  درگذشت، اقتصاددان و صنعتگر ایرانی بود که از او با عنوان سکان‌دار سیاست‌های اقتصادی جمهوری اسلامی در دولت‌های رجایی و موسوی و تأثیرگذارترین عضو شورای اقتصاد در دههٔ اول پس از انقلاب یاد می‌کنند.

عالی نسب در ۳۰ سالگی به یکی از مشهورترین تاجران کشور در زمینه چینی و بلور تبدیل شد و با مطالعاتی که پشت سر گذاشته بود از نظر دانایی و تمکن مالی در سطح بالایی قرار داشت. او پس از مطالعات دینی و بررسی های اقتصادی به دلیل اعتقادات و رویکردهای ملی تصمیم گرفت مسیر فعالیت های اقتصادی اش را تغییر دهد، به این نتیجه رسیده بود که کمک به استمرار یک رابطه یک سویه با کشورهای پیشرفته و تبدیل شدن به یک واردکننده صرف با اصول اقتصاد اسلامی و اقتضائات تاریخی اقتصاد ایران سازگاری ندارد. با این حساب گام برداشتن در مسیر تولید ملی را به هدف اصلی خود تبدیل کرد. عالی نسب از سال ۱۳۲۸ دیگر کارت بازرگانی اش را تمدید نکرد.

سخنرانی دکتر محمدرضا بهشتی، دانشیار فلسفه دانشگاه تهران و فرزند شهید آیت‌الله دکتر بهشتی

در مراسم سالگرد درگذشت میرمصطفی عالی‌نسب که در قالب نشست «سازوکارهای دفاع از تولید ملی» به همت موسسه مطالعات دین و اقتصاد برگزار شد، دکتر محمدرضا بهشتی، دانشیار فلسفه دانشگاه تهران و فرزند شهید آیت‌الله دکتر بهشتی، با نگاهی تحلیلی و شخصی به ابعاد گوناگون زندگی اقتصادی و اجتماعی این کارآفرین پیشرو پرداخت. او ضمن تجلیل از اقدام ارزشمند موسسه در اعطای سالانه جایزه‌ای به نام عالی‌نسب، از نقش این شخصیت در پیوند میان صنعت، عدالت اجتماعی و مدیریت انسانی سخن گفت و با ذکر خاطراتی از دوران فعالیت صنعتی او، چهره‌ای منحصربه‌فرد از مدیریتی عادلانه و کارآمد را به تصویر کشید؛ مدیریتی که نه‌تنها بر کارایی اقتصادی، بلکه بر ارتقای کرامت انسانی، تعلق خاطر کارکنان و توسعه فرهنگی نیز استوار بود. بهشتی با تاکید بر اینکه عالی‌نسب به‌جای شعار، عدالت را زندگی می‌کرد، او را الگوی قابل‌توجهی برای نسل‌های آینده معرفی کرد.

دکتر محمدرضا بهشتی، دانشیار فلسفه دانشگاه تهران و فرزند شهید آیت‌الله دکتر بهشتی، در نشست تخصصی «سازوکارهای دفاع از تولید ملی» که به مناسبت سالگرد درگذشت مرحوم میرمصطفی عالی‌نسب در مؤسسه دین و اقتصاد برگزار شد، با گرامی‌داشت یاد آن مرحوم، به نقش مؤثر این مؤسسه در تداوم اندیشه‌های توسعه‌گرایانه او پرداخت.به گزارش جماران، دکتر بهشتی که  در نشست «سازوکارهای دفاع از تولید ملی؛ مقایسه تطبیقی دوران جنگ و پساجنگ» که به مناسبت سالروز درگذشت استاد فقید میرمصطفی عالی‌ نسب در موسسه مطالعات دین و اقتصاد برگزار شد، سخن می‌گفت، از اقدام مهم سال گذشته موسسه برای اعطای جایزه‌ای به نام مرحوم عالی‌نسب به پایان‌نامه‌های دکتری در حوزه توسعه ایران تقدیر کرد و گفت: در اولین دوره، سه پایان‌نامه از دو پژوهشگر مرد و یک پژوهشگر زن موفق به دریافت جایزه شدند.

او  تاکید کرد که این جایزه به‌صورت سالانه ادامه خواهد یافت و از حمایت‌های مالی بخش صنعت در این زمینه و همکاری نزدیک نهادهای علمی با میراث اقتصادی عالی‌نسب قدردانی کرد.

 بهشتی ضمن اشاره به نقش مؤثر مرحوم میرمصطفی عالی‌نسب در اقتصاد کشور، اعلام کرد که موضوع امسال جایزه عالی‌نسب «عدالت اقتصادی و نقش آن در توسعه» خواهد بود. او از رواج نگاه‌های خرد در سیاست‌گذاری اقتصادی انتقاد کرد و گفت که این روند باعث تضاد منافع و تضعیف سیاست‌های کلان شده است.وی با تاکید بر اینکه مرحوم عالی‌نسب تنها یک نظریه‌پرداز نبود بلکه از نوجوانی در اقتصاد عملی فعالیت داشت، افزود: بررسی دیدگاه‌های او ابعاد تازه‌ای از نقش او در اقتصاد ایران را آشکار می‌کند. نباید دولت را صرفا  یک بنگاه اقتصادی کوچک تلقی کرد، زیرا این نگاه پیامدهای منفی در پی دارد.

او در بخش دیگری از سخنانش، با ذکر خاطراتی از دوران فعالیت صنعتی عالی‌نسب، از سبک مدیریتی منظم و علمی او در اداره دو واحد صنعتی خصوصی یاد کرد و گفت که این مجموعه‌ها حتی در دهه‌های پیش از انقلاب دارای سیستم‌هایی چون هیئت‌مدیره فعال، تایم‌استادی و گزارش‌گیری روزانه بودند.

استاد دانشگاه تهران، در سخنرانی خود درباره مرحوم میرمصطفی عالی‌نسب، به نقش عدالت در اندیشه و عملکرد صنعتی وی اشاره کرد و گفت: عالی‌نسب در کارخانه‌هایی فعالیت می‌کرد که نه کالاهای لوکس، بلکه نیازهای اساسی جامعه را تامین می‌کردند؛ از این منظر، پیوند میان صنعت و عدالت اجتماعی در نگاه او کاملاً مشهود بود.

وی همچنین با اشاره به سخت‌گیری عالی‌نسب در انتخاب مدیران و کارکنان گفت: او تنها به مدرک دانشگاهی بسنده نمی‌کرد، بلکه تجربه عملی و درک محیط کار را معیار اصلی می‌دانست. بهشتی این نگاه را با مدل مدیریتی آلمان مقایسه کرد و گفت که شرکت‌هایی مانند بنز نیز اولویت را به نیروهای باتجربه و برخاسته از محیط کار می‌دادند، نه صرفاً تحصیل‌کرده‌های دانشگاهی.  عالی‌نسب در اداره واحدهای صنعتی خود نه‌تنها از مدیران داخلی، بلکه حتی از متخصصان خارجی مانند مهندسین سوئیسی بهره می‌برد، اما این انتخاب‌ها بر اساس شایستگی فنی و توان مدیریتی انجام می‌شد، نه صرفا  روابط بین‌المللی.

بهشتی یکی از ویژگی‌های برجسته عالی‌نسب را روابط انسانی و عاطفی او با کارگران دانست و گفت: فضای کاری در کارخانه‌های او چنان صمیمی و همدلانه بود که کارگران تعلق‌خاطری کم‌نظیر به محل کار خود داشتند و خود را در موفقیت مجموعه شریک می‌دانستند.

وی در پایان تأکید کرد که این فضای انسانی نتیجه نگاه عدالت‌محور عالی‌نسب بود. او با ایجاد حمایت‌های رفاهی گسترده در کنار پرداخت‌های منصفانه، الگویی کم‌نظیر از مدیریت انسانی در یک واحد خصوصی موفق و سودآور ارائه کرده بود، الگویی که به گفته بهشتی، خود او ۳۰ سال پیش، ۱۹ مورد از این حمایت‌ها را ثبت کرده است. از جمله این حمایت‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:  کمک‌هزینه ازدواج برای فرد، همسر و حتی فرزندان،  وام و کمک بلاعوض خرید یا رهن خانه،  پرداخت هزینه انشعابات آب، برق و گاز، پوشش ۸۰٪ هزینه‌های بیمارستان دولتی و بخشی از هزینه‌های بیمارستان‌های خصوصی، کمک‌هزینه دندان‌پزشکی، عینک و آزمایشگاه، حمایت از خانواده شهدا، والدین سالخورده و فرزندان بیش از دو نفر، کمک‌هزینه تحصیل دانش‌آموزان و دانشجویان خانواده کارکنان.  این موارد تنها بخشی از لیستی بود که به حدود ۲۵ حمایت می‌رسید و برای یک واحد صنعتی خصوصی، در نوع خود بی‌نظیر بود.بهشتی افزود: این مجموعه در عین ارائه این سطح از خدمات انسانی، همواره سرپا، سودآور و موفق بود. نه‌تنها دچار بحران مالی نبود، بلکه بازدهی مناسبی برای سرمایه‌گذاران خود داشت. این نگاه به نیروی انسانی، جزو اصول مدیریتی مرحوم عالی‌نسب بود.

وی تاکید کرد: مرحوم عالی‌نسب معتقد بود یک بنگاه اقتصادی برای پایداری، علاوه بر سرمایه و مدیریت و تجهیزات، بیش از هر چیز به نیروی انسانی همراه و همدل  نیاز دارد. و ایجاد این همدلی، بدون حس عدالت ـ حتی در سطح نسبی ـ ممکن نیست. همین نگاه بود که فضا را در آن کارخانه‌ها انسانی و پویاتر کرده بود. من از لحن صادقانه و از ته دل مرحوم عالی‌نسب در گفتگوها، این دغدغه را می‌فهمیدم: آیا در سطح کلان کشور، بدون چنین نگاهی به انسان و بدون حس عدالت، اساسا می‌توان حرکت موفقی در اقتصاد داشت؟

به گفته بهشتی، مرحوم عالی‌نسب از محل عواید همان واحدهای صنعتی موفق خود، در پروژه‌های فرهنگی، آموزشی و اجتماعی مشارکت فعالی داشت. یکی از مهم‌ترین جلوه‌های این مشارکت، ساخت نزدیک به ۳۰۰ مدرسه در مناطق مختلف کشور بود؛ مدارسی که بدون هیچ‌گونه تبلیغات، نام‌گذاری یا حتی حضور ایشان در مراسم افتتاح، ساخته شدند. تنها در یک مورد، مدرسه‌ای به نام اختصاری ثبت شده بود.

فرزند شهید بهشتی این بخش با ذکر خاطره‌ای افزود: یک‌بار تصمیم گرفتیم برنامه‌ای برای یادکرد از ایشان و نقششان در این مدارس ترتیب دهیم. وقتی مطلع شد، به‌شدت ناراحت شدند که چرا نامشان برده شده، چرا هزینه‌ای برای چنین جلسه‌ای شده است. برای ایشان، اصل کار مهم بود، نه دیده‌شدن.  پیش از انقلاب نیز، مرحوم عالی‌نسب حامی نشریات علمی، دینی و فرهنگی بود و نقش فعالی در جامعه تعلیمات اسلامی ایفا می‌کرد؛ جامعه‌ای که مسئولیت تأسیس و اداره مدارس متعددی را بر عهده داشت همچنین، حضور او در تأسیس و حمایت از صندوق‌های قرض‌الحسنه نوپا قابل توجه بود. در بسیاری از این نهادها، وی به‌عنوان سپرده‌گذار اصلی یا مشاور پنهان، نقش‌آفرینی می‌کرد. این حمایت‌ها همواره فراتر از دغدغه عدالت اقتصادی صرف بودند و به باور راوی، به سمت ارتقای آموزش، فرهنگ و آگاهی عمومی جامعه جهت داشتند.

همچنین او اشاره‌ای انسانی و شخصی نیز به زندگی مرحوم عالی‌نسب کرد و خاطرنشان کرد: در ازدواج آخر یکی از دخترانشان از آنجا که همسرشان دیگر در قید حیات نبود، تهیه جهیزیه به‌عهده خودشان بود. هم‌زمان، دخترخانمی از خانواده‌ای محروم هم ازدواج می‌کرد. آقای عالی‌نسب همان اقلامی را که برای دختر خود تهیه کرده بود، برای آن دختر دیگر نیز فراهم کرد.بهشتی تاکید کرد: شناخت چنین شخصیت‌هایی می‌تواند برای نسل جدید الهام‌بخش باشد؛ الگویی متفاوت از آنچه گاه در فضای رسانه‌ای به تصویر کشیده می‌شود. ایشان به باورهای خود به‌عنوان شعار نگاه نمی‌کرد، بلکه آن‌ها را زیست می‌کرد. باورهایی که در تصمیم‌گیری‌ها، سبک زندگی و روابط انسانی‌اش جاری بود.