مزایای اعزام نیروی کار به کشورهای خارجی از ارزآوری تا انتقال فناوری صادرات نیروی کار

​​​​​​​بنا به اعلام مدیر کل دفتر توسعه نهادهای اشتغال و هدایت نیروی کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، مقدمات اعزام نیروی کار به کشورهای همسایه و حوزه خلیج فارس فراهم شده است. بر این اساس و با همکاری وزارت امور خارجه و دستگاه‌های مربوط و در نتیجه رایزنی با کشورهای مقصد؛ قطر، ارمنستان، عراق و عمان میزبان نیروی مازاد کار ایران خواهند بود. در همین راستا روز گذشته معاون اشتغال وزیر کار، فعال شدن دیپلماسی بازار کار را سیاستی محوری در دولت سیزدهم و این وزارتخانه توصیف کرد و از ارسال 4هزار و 500 درخواست صدور ویزای کار از طرف ایرانیان و صدور ۵۰۰ ویزا در 6ماه گذشته توسط کشور قطر خبر داد. بنا بر اظهارات محمود کریمی بیرانوند، اعزام نیروی کار ماهر به قطر مسئله محوری مطرح شده در دیدار با وزیر کار این کشور بوده و مقامات قطری از پذیرش 4هزار و 200 نیروی کار ماهر ایرانی استقبال کرده‌اند. به گفته معاون اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی هنوز سازوکارهای بین‌دولتی در این خصوص تدوین نشده و با تدوین این سازوکار، جریان ورود و خروج نیروی کار ماهر به کشور قطر در چارچوب مشخص دنبال می‌شود و از آنجایی که دولت فعال کردن دیپلماسی بازار کار کشورهای همسایه را در دستور کار دارد، به زودی در کشور عراق نیز همچون ارمنستان، لبنان و قطر شاهد فعال شدن دیپلماسی بازار کار خواهیم بود و این سیاست در دولت سیزدهم با قدرت و جدیت دنبال خواهد شد. آموزش نیروهای جوان بدون ظرفیت جذب به باور یک کارشناس بازار کار، اعزام رسمی نیروی جوان و تحصیلکرده به خارج از کشور با توجه به آمار و نرخ بیکاری طبقات مختلف اجتماعی، سیاستی مطلوب در دولت است و مادامی که ظرفیت‌های اشتغال‌زایی در داخل کشور اندک و فاقد امکان توسعه است، می‌تواند راهکاری مؤثر برای کاهش آمار بیکاری و زمینه‌ای مناسب برای انتقال تجربه و دانش، ارزآوری و توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور باشد. حمید حاج‌اسماعیلی در گفت‌وگو با خبرنگار ما در خصوص وضعیت بازار کار و ظرفیت‌های مازاد موجود برای اعزام نیروی کار به خارج از کشور می‌گوید: بر اساس اعلام مرکز آمار، نرخ بیکاری در حوزه جوانان حدود 25 درصد و در مقطع دانش‌آموختگان دانشگاهی بالای 44درصد است. این آمار نشان می‌دهد بخش زیادی از جامعه بیکاران کشور، کارجویان جوانی هستند که طبق قاعده اشتغال‌زایی برای آن‌ها باید در اولویت باشد چون ایجاد شغل برای این نیروهای جوان و تحصیلکرده امنیت عمومی و اجتماعی را تضمین می‌کند اما چون فعلاً در داخل، ظرفیت لازم برای جذب آن‌ها و توسعه این ظرفیت‌ها وجود ندارد، اعزام به کشورهای همسایه و دوست می‌تواند راهکاری با فواید چندگانه برای کشور باشد. این کارشناس بازار کار با تأکید بر اینکه اغلب صاحبنظران از دیرباز تاکنون مدافع سیاست اعزام رسمی نیروی کار به خارج از کشور هستند، ادامه می‌دهد: با توسعه دانشگاه‌ها در دو سه دهه اخیر افراد زیادی را آموزش داده‌ایم و برای آن‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌ایم، اما در فرایندی ناقص، متناسب با حجم بالای تقاضا در بازار کار، نه شغل تعریف شده و نه توسعه‌ای رخ داده، به همین دلیل در سال‌های اخیر مهاجرت این افراد به کشورهای خارجی افزایش قابل توجهی داشته است. به گفته این کارشناس شاید بتوان در مواردی مهاجرت نیروهای جوان و متخصص کشور به خارج را به مشکلات اقتصادی و بحران‌های اجتماعی جامعه نسبت داد اما یکی از اصلی‌ترین علل برای ترک وطن، نبود ظرفیت‌های اشتغال و جذب دانش‌آموختگان است که زمینه و هدف‌گیری آن‌ها را برای مهاجرت گسترش داده است. کدام گروه‌ها تمایل به مهاجرت دارند؟ حاج‌اسماعیلی در توضیح جزئی‌تر ویژگی‌های تحصیلی و تخصصی نیروهای مازاد کار و متقاضیان مهاجرت می‌گوید: هر چند نرخ بیکاری در کشور بالاست و کشور به این نیروهای تحصیلکرده و ماهر نیاز مبرم دارد اما سه گروه از دانش‌آموختگان بنا به دلایلی خواهان مهاجرت هستند؛ دانش‌آموختگان رشته‌های فنی و مهندسی یکی از این گروه‌ها به شمار می‌روند که اگر برنامه‌ها و سیاست‌های اجتماعی و اقتصادی به درستی طراحی و اجرا می‌شد، امکان جذب و ماندن در کشور داشتند. در حوزه بهداشت، درمان و پزشکی هم متأسفانه با وجود نیاز جدی کشور و آمار بالای نیروهای زبده و تحصیلکرده، به دلیل مشکلات مربوط به حوزه اعتبارات و ردیف‌های استخدامی نتوانسته‌ایم از این نیروها به درستی بهره ببریم. به گفته وی سومین گروه کارجویان جوان کشور که تمایل بالایی به مهاجرت دارند، دانش‌آموختگان حوزه کشاورزی هستند که کشور برای توسعه و مکانیزاسیون این بخش و استفاده از امکانات و ابزارها برای ارتقای بهره‌وری به آن‌ها نیاز جدی دارد حال آنکه به دلیل عدم توسعه ظرفیت‌ها و وجود مشکلات متعدد در فرایندهای جذب در بخش‌های دولتی و خصوصی، از پیدا کردن شغل ناامید شده‌اند و معمولاً گزینه مهاجرت را انتخاب می‌کنند. از اعزام نیرو تا ارزآوری و انتقال فناوری حاج‌اسماعیلی ادامه می‌دهد: از گذشته بحث فعال کردن بخش‌های اقتصادی و ایجاد دفتر اقتصادی در سفارتخانه‌ها مطرح بوده اما عملاً منجر به اعزام رسمی نیرو نشده است و امروز اگر وزارت کار این هدف را محقق کند، اقدامی مثبت برای کشور و کارجویان محسوب می‌شود. به گفته وی اعزام نیروی کار به خارج، رویه‌ای سنتی و قدیمی است که قانون کار هم در این خصوص صراحت دارد. وی می‌گوید: این قانون اجازه داده در بخش‌هایی خاص که به نیروی ماهر نیاز داریم، نیروی کار وارد کنیم و متقابلاً نیروی کار مازاد به کشورهای متقاضی اعزام کنیم. با این کار می‌توانیم آفت و بحران بیکاری را که هم ناهنجاری‌ها و مشکلات اجتماعی را تشدید و امنیت و اعتماد عمومی را خدشه‌دار می‌کند و هم به نیروی کار آسیب می‌رساند، کاهش دهیم. وی خاطرنشان می‌کند: همواره اتخاذ دو رویکرد را برای بهره‌مندی شایسته از این نیروهای متخصص و جوان به دولت پیشنهاد کرده‌ایم؛ یکی اینکه بازار کار توسعه یابد و زمینه‌های استخدام آنان فراهم شود و دیگر اینکه مادامی که ظرفیت‌ها توسعه نیافته این افراد به طور رسمی به کشورهای دیگر اعزام شوند تا هم ارزآوری برای کشور داشته باشند و هم با بازگشت آنان امکان انتقادانش و فناوری و توسعه اقتصادی کشور فراهم شود. خبرنگار: فرزانه غلامی