آمادگی جهاد دانشگاهی برای کمک به حکمرانی فضای مجازی؛ "نشست تخصصی فضای مجازی؛ از حکمرانی تا پلتفرم فناورانه تجارت و اقتصاد دانش بنیان" برگزار شد

به گزارش خبرنگار بازارکار در این نشست دکتر سید رضی آقا سیدی معاون جهاددانشگاهی با اشاره به مهمترین اهدافی که در این نشست‌ها دنبال میشود اظهار کرد: فضای مجازی همه ابعاد زندگی مردم را در جهان امروز تحت تاثیر قرار داده است که اقتصاد و تجارت نیز از این قاعده مستثنی نیست. ما بر حسب مأموریت‌های ذاتی سازمان تجاری سازی و اقتصاد دانش بنیان جهاد دانشگاهی وظیفه خود دانستیم که با برگزاری سلسله نشست‌هایی در این حوزه پیش‌بینی پذیری و آرایش نظام خط مشی گذاری را به ذی نفعان گزارش کنیم.
معاون جهاددانشگاهی و سرپرست سازمان تجاری‌سازی فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان تصریح کرد: امیدواریم با دریافت بازخورد‌های خوب به تخصصی سازی نشست‌ها و ارائه مفاهیم بهتر در زمینه "ارائه الگوی ارزیابی خط مشی‌های فضای مجازی در جمهوری اسلامی ایران" برسیم.
وی با اشاره به جایگاه جهاد دانشگاهی و اینکه آیا این نهاد به شورای عالی فضای مجازی و مرکز ملی فضای مجازی کمک خواهد کرد؟ یادآور شد: با توجه به این که یک پارادوکس ذاتی میان نهاد‌های دولتی و ارزش‌های سنتی آن‌ها وجود دارد، مادامی که این پارادوکس در نهاد کلان حل نشود با کم و زیاد شدن نهاد‌ها تغییری در این شورا ایجاد نخواهد شد و جهاد دانشگاهی نیز به دلیل ماهیت مسئله محوری خود، در همه شئونی که بتواند بهبود خط مشی گذاری را رقم بزند در صحنه حضور خواهد داشت و آمادگی دارد در کنار حاکمیت و دولت به این بخش کمک کند
دکتر آقا سیدی خاطرنشان کرد: موضوع اکوسیستم و زیست بوم ارزشیابی در بحص فضای مجازی اهمیت ویژه‌ای دارد. گفت: متاسفانه هنوز تکنولوژی کافی در حکمرانی برای مرزبندی این مفهوم وجود ندارد. این موضوع باید شفاف‌تر مورد بحث و بررسی قرار بگیرد. هنوز حکمرانی در زمینه فضای مجازی با خود تعارف دارد. با اینکه سه سال از نوشته شدن سند راهبردی گذشته است هنوز نگاه سنتی وجود دارد. اگر کمی کلان‌تر به فضای مجازی نگاه شود و بازآفرینی نگاه سنتی به آن صورت بگیرد میتوان شرایط این زیست بوم را بهبود بخشید. ما در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری این موضوع را پیگیری کردیم. یکی از فاکتور‌های ارزیابی موجود برای مثال تعداد فالوور است در حالی که ما نمیدانیم اگر فردا از خواب بیدار شویم آیا همچنان این پلتفرم فعال و جاری است یا خیر.
وی یادآور شد: متاسفانه این عوامل پیگیری و بررسی نمیشوند و با هر پیشفرضی به حال خود رها میشوند و کار خود را ادامه می‌دهند. باید بفهمیم که حکمرانی چه رویکرد و سیاستی برای سکوها، پلتفرم‌ها و فناوری‌های فضای مجازی و مدل‌های درآمدزایی جدید خواهد داشت. الان در حکمرانی پاسخگویی برای شرکت‌های دانش‌بنیان و فعالان فناوری‌های تجاری وجود ندارد و کسی نمیداند مطالبه این پلتفرم‌ها باید از کجا پیگیری شود.
ضعف نظارت در حوزه فضای مجازی
دکتر محمد صادق نصراللهی، عضو گروه فرهنگ و حکمرانی دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع) نیز در این نشست با اشاره به اینکه آن‌چیزی که در شورای عالی فضای مجازی ضعیف است، نظارت است، گفت: موارد متعددی در شورای عالی و مرکز ملی فضای مجازی مصوب شده، اما متاسفانه به اجرا نرسیده است و این در حالی است که شان ذاتی مرکز ملی فضای مجازی، شأن نظارت بر اجرا و ارزیابی مصوبات است. این شورا ۱۳ سال است که فعالیت می‌کند و ارزیابی ساختار، فرایندها، مصوبات و ... به خصوص مصوبات پایه آن باید مورد ارزشیابی قرار گیرد.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه شورا دچار نوعی پارادوکس ساختاری در مصوبات و برنامه‌های خود شده است گفت: از یک سو دبیری شورا بر عهده قوه مجریه و دولت است و از سوی دیگر شورا بین اینکه در قوه مجریه تعریف شود یا در مجموعه حاکمیت مصداق پیدا کند، در رفت و آمد بوده است. پروسه انتخاب دبیر شورا با پیشنهاد رئیس جمهور، تأیید اعضا و تأیید مقام معظم رهبری صورت می‌گیرد، اما دبیر‌ها بین فضای کلی حاکمیت و قوه مجریه می‌مانند و گاهی عمر فعالیت آن‌ها به دو سال هم نمی‌رسد.
مسئله ارزشیابی در سیاست گذاری و خط و مشی‌ها مورد غفلت واقع شده است
مهرداد حیدری، هم بنیان گذار اندیشکده حکمرانی شاخص نیز در نشست سازمان تجاری سازی و اشتغال دانش بنیان جهاد دانشگاهی در زمینه ارائه الگوی ارزیابی خط مشی‌های فضای مجازی در جمهوری اسلامی ایران گفت: در سیاست‌گذاری فضای مجازی مشکلات زیادی وجود دارد که اصلی‌ترین آن سیاسی شدن مسئله ارزشیابی است.
وی با تأکید بر اینکه کشور ما در سطح جهانی با ارزشیابی قضاوت و رتبه بندی می‌شودگفت: ارزشیابی تعاریف زیادی دارد. اساساً راه رسیدن به تمدن و گفتمان فرهنگ و تمدنی استفاده از فناوری ارزشیابی در اجرای مصوبات مختلف است. در ارزشیابی خلاقیت حرف اول را می‌زند؛ ارزشیاب باید بسیار خلاق باشد. ارزشیابی نوعی تولید است که ویژگی‌هایی از جمله دقت‌مندی و ظرافت‌مندی دارد، سومین ویژگی ارزشیابی این است که ارزشیابی پاسخ‌گرا و عمل‌گرا است و در نهایت ارزش‌مدار است.
حیدری در خصوص الگوی ارزشیابی فضای مجازی، گفت: «فضای مجازی نظاماتی است که می‌تواند برساخته از برهم کنش انسان و ماشین بر بستر شبکه باشد». الگوی ارزشیابی خط مشی فضای مجازی یعنی الگوی فناوری جهت پاسخ به بهبود مستمر نظامات برهم کنش که دارای ویژگی‌های خلاقیت، دقت و ظرافت، ارزشیابی، نظریه اندود و پاسخگو به نیاز است.
وی با تشریح الگوی ارزشیابی خط مشی فضای مجازی گفت: خلاقیت، دقت و ظرافت، ارزش مدار و نظریه اندود و پاسخگو به نیاز‌ها الگویی جهت پاسخ به بهبود نظامات بر هم کنش در خط مشی فضای مجازی است.
حیدری افزود: در تارنمای شاخص‌ها باید شاخص جهانی خلق کرد و در این راستا باید فناوری بهبود مستمر با ویژگی‌های خلاقیت، صناعت، ارزش مداری و نظریه مندی و پاسخ به نیاز همراه باشد.
تصمیم گیری هزینه دارد
سید مجتبی امامی، معاون پژوهش و فناوری دانشگاه امام صادق (ع) نیز بر لزوم حضور ارزشیابی‌های مختلف توسط بازیگران مختلف با ارزش‌های مختلف تأکید کرد و گفت: یکی از چالش‌هایی که ما را به تصمیم متقن نمی‌رساند این است که تک ارزش را مطلق ارزیابی کنیم. مثلاً اگر فردی به مسئله اقتصاد توجه دارد هر چیزی که باعث چالش اقتصادی می‌شود را نفی کند و ارائه کردن آن را غیر عقلانی بداند. مسائل را نباید را تک‌ارزشی ببینیم و ابعاد حقوقی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، امنیتی و ... را نیز در نظر نگیریم.
وی تصریح کرد: تصمیمات باید آگاهانه و نرم‌افزارپذیر باشد یعنی باید تصمیم‌گیران آموزش ببینند و با ابعاد مختلف مباحث آشنا شوند در غیر این صورت نمی‌توان با یک پلتفرم ارزشیابی انجام داد.
تجربه جهاد دانشگاهی در انجام طرح پژوهشی در حوزه فضای مجازی
الهام فهام، استادیار پژوهشکده فناوری اطلاعات و ارتباطات جهاددانشگاهی نیز با تأکید بر اینکه ارزیابی را اگر رویداد ببینیم باید جای مشخصی برای آن قرار دهیم، گفت:، اما ارزیابی را ما در تمام مراحل سیاست‌گذاری داریم. مثلاً ارزیابی آینده‌نگر داریم که در تدوین سیاست به کار ما می‌آید. ارزیابی ارتباط داریم که ارتباط اقدامات با آنچه طراحی کرده‌ایم در آن بررسی می‌شود.
وی در ادامه سخنان خود با اشاره به اینکه سند راهبردی فضای مجازی در بخش علوم و فناوری پژوهشکده فناوری اطلاعات جهاددانشگاهی تدوین شده است، نحوه تدوین این بخش از سند را تشریح کرد.
سمیه قربانی، مدیر سامانه‌های نوین فناوری و حمایت از نوآوری جهاددانشگاهی نیز با اشاره به اینکه در تمام پروژه‌ها، ما بحث ارزیابی و تأثیر اجتماعی را جدی می‌گیریم، گفت: در خصوص فضای مجازی نیز ارزیابی اجتماعی و فرهنگی بسیار مهم است و برآورد اثرات فرهنگی، اجتماعی فضای مجازی مهم است، اما در بازنگری اسناد مرتبط با فضای مجازی برآورد اثرات فرهنگی، اجتماعی فضای مجازی بسیار مهم است و باید مدنظر قرار گیرد.
محمدصادق سبط الشیخ انصاری، معاون راهبری پارک‌ها و مراکز رشد سازمان تجاری سازی فناوری و اقتصاد دانش بنیان جهاددانشگاهی نیز گفت: در مورد مسائل فضای مجازی در کنار شورای عالی فضای مجازی سایر نهاد‌ها نیز ورود می‌کنند، ولی باید به این شورا مرجعیت داده شود. در شورای رقابت که بحث پلتفرم‌ها مطرح است، باید مرز‌ها مشخص و اعمال سلیقه نشود و بحث‌های تخصصی از بحث‌های سیاسی امنیتی جدا شود.
محسن غفاری، مدیر پروژه‌های نرم‌افزاری و پژوهشگر فناوری متاورس و هوش مصنوعی نیز با اشاره به اینکه برای عوام صرفاً مسئله فیلترینگ مطرح است، اما باید مسئله فیلترینگ هوشمند را مد نظر قرار دهیم، گفت: فرهنگ قلب تپنده فضای مجازی است که باید آن را بشناسیم و مدیریت کنیم. اگر فیلترینگ هوشمند انجام می‌دادیم، می‌توانستیم ولنگاری را مدیریت کنیم.
در پایان سید رضی آقا سیدی، معاون جهاددانشگاهی و سرپرست سازمان تجاری‌سازی فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان نیز ضمن جمع‌بندی نظرات و پیشنهاد‌های ارائه شده از سوی حاضران در جلسه، گفت: کنشگران علمی و پژوهشگران روایت متفاوتی از موضوع ارزشیابی دارند و این نشان می‌دهد ابتدای جلسات را با موضوع مناسبی آغاز کرده‌ایم و در جلسات آتی به موضوعات کاربردی‌تر در این حوزه خواهیم پرداخت که با خط و مشی سازمان تجاری‌سازی فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ارتباط بیشتری دارد.